Huzurevi kapatma işleminin iptali, huzurevinin kapatılması yönünde idare tarafından tesis edilen işlemin iptali adına yürütülen süreçtir. İdare, huzurevleri ile yaşlı bakım evlerinin kapatılma süreçlerinde çeşitli şekillerde hukuka aykırı işlemler tesis etmektedir. Söz konusu hukuka aykırı işlemlere karşı ise ilgililer tarafından huzurevi kapatma işleminin iptali davası açılabilecektir. Huzurevi kapatma işlemi hususunda önemli iki düzenleme bulunmaktadır. Bunlar, 2828 sayılı Sosyal Hizmetler Kanunu (Kanun) ve Özel Huzurevleri ile Huzurevi Yaşlı Bakım Merkezleri Yönetmeliği (Yönetmelik)’dir. Huzurevlerinin kapatılması yönünde idarenin hukuka aykırı işlemleri ise temel olarak bu düzenlemelerdeki çelişkili kurallardan kaynaklanmaktadır. Aşağıda öncelikle iki farklı düzenleme bakımından huzurevlerinin kapatılma süreçleri incelenecek, sonrasında ise hukuka aykırı huzurevi kapatma işleminin iptali adına açılacak davadan söz edilecektir.
HUZUREVLERİ NASIL DENETLENİR?
Kamu kurum ve kuruluşları ile gerçek kişiler ve özel hukuk tüzelkişileri tarafından işletilen sosyal hizmet kuruluşları Özel Huzurevleri ile Huzurevi Yaşlı Bakım Merkezleri Yönetmeliği esaslarına uygun faaliyette bulunup bulunmadıkları bakımından kontrol ve denetime tabi tutulurlar. Söz konusu kontrol ve denetim ise yılda en az bir defa yapılır.
HUZUREVLERİNE HANGİ YAPTIRIMLAR UYGULANABİLİR?
HUZUREVLERİNDEKİ EKSİKLİK VEYA AYKIRILIKLARDA HANGİ YAPTIRIM UYGULANIR?
Gerçek kişi veya özel hukuk tüzel kişilerine ait sosyal hizmet kuruluşunda yapılan kontrol ve denetimler sonucunda, bu kuruluşların açılışına, çalışma şartlarına, yönetimine, hizmetin etkin sunumuna ilişkin olarak Yönetmelik’te belirlenen koşullara göre eksiklikler veya aykırılıklar tespit edilebilir. Bu durumda Aile ve Sosyal Hizmetler İl Müdürlüğü tarafından 16 yaşından büyükler için her yıl belirlenen aylık net asgari ücret tutarının on katından elli katına kadar idari para cezası verilebilir. Bu durumda eksiklik veya aykırılığın giderilmesi ile idari para cezasının yatırılması için otuz günü geçmemek üzere uygun bir süre verilir ve ilgili kuruluş yazılı olarak ihtar edilir.
HUZUREVLERİNDEKİ EKSİKLİK VEYA AYKIRILIK GİDERİLMEZSE HANGİ YAPTIRIM UYGULANIR?
Verilen süre içinde kuruluş tarafından eksiklik veya aykırılık giderilmemişse ilk verilen idari para cezasının iki katı tutarında tekrar idari para cezası uygulanır (Şu husus özellikle bilinmelidir ki bu durumda huzurevi kapatma işleminin iptali davası yanında idari para cezasının iptali davası da açılabilecektir). Bunun yanında eksiklik veya aykırılığın giderilmesi için otuz günü geçmemek üzere ek bir süre daha verilir. Eksiklik veya aykırılık bu sürede de giderilmezse Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı tarafından sosyal hizmet kuruluşunun kapatılmasına karar verilir. Dolayısıyla eksiklik veya aykırılık sebebiyle huzurevi ve diğer sosyal hizmet kuruluşlarının kapatılabilmesi için kuruluşa iki defa süre verilmeli ve kapatma kararı Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı tarafından alınmalıdır. Aksi durumda ise hukuka aykırı işleme karşı huzurevi kapatma işleminin iptali davası açılabilecektir.
HANGİ DURUMLARDA HUZUREVİNİN KAPATILMASINA KARAR VERİLİR?
Huzurevleri, yukarıda belirtildiği şekliyle eksiklik veya aykırılık süresinde giderilmezse kapatılabileceği gibi aşağıdaki sebeplerle de kapatılabilir. Huzurevi kapatma işlemi ise Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı tarafından gerçekleştirilmelidir. Söz konusu işlemlerin tamamına karşı ise ilgililer tarafından huzurevi kapatma işleminin iptali davası açılabilecektir.
KURUCU VEYA SORUMLU MÜDÜRÜN CEZALANDIRILMASI
Huzurevinin kapatılabileceği ilk hal, kurucu veya sorumlu müdürün kuruluşta hizmet verilen kişilere yönelik tehdit veya baskı ya da özgürlüğün keyfî engellenmesini de içeren fiziksel, cinsel, tıbbi, psikolojik veya ekonomik açıdan zarar veren eylemlerden dolayı cezalandırılmış olmasıdır.
KURUCU VEYA SORUMLU MÜDÜRÜN GEREKLİ ÖNLEMLERİ ALMAMASI
Huzurevinin kapatılabileceği ikinci hal, hizmet verilen kişilere yönelik tehdit veya baskı ya da özgürlüğün keyfî engellenmesini de içeren fiziksel, cinsel, tıbbi, psikolojik veya ekonomik açıdan zarar veren her türlü tutum ve davranışın gerçekleşmesi hâlinde bu tutum ve davranışların engellenmesine yönelik gerekli tedbirleri almayan kurucu veya sorumlu müdüre dört yüz günden az olmamak üzere adli para cezası verilmiş olmasıdır.
KURULUŞUN AÇILIŞ İZİN ONAYI OLMADAN HİZMETE BAŞLAMASI
Huzurevinin kapatılabileceği üçüncü hal, kuruluşun açılış izin onayı olmadan hizmete başlamasıdır.
KURULUŞUN İZİNSİZ DEVREDİLMESİ
Huzurevinin kapatılabileceği dördüncü hal, kuruluşun izinsiz olarak nakledilmesi veya devredilmesidir.
AÇILIŞTA İBRAZ EDİLEN BELGE VE BEYANLARIN GERÇEĞİ YANSITMAMASI
Huzurevinin kapatılabileceği beşinci hal, kuruluşun açılış işlemleri esnasında ibraz edilen belge ve beyanların gerçeği yansıtmadığının sonradan ortaya çıkmasıdır.
HUZUREVLERİNİN KAPATILMASI BAKIMINDAN YÖNETMELİKTE DÜZENLENEN HALLER
Kanun’da düzenlenen kapatma hallerinden farklı olarak Yönetmelikte de kapatma hallerine yer verilmiştir. Bunlar, şartlar sağlanmadan kuruluşa yaşlı kabulü yapılması, denetimlerde tespit edilen aksaklıkların verilen sürede giderilmemesi, bakılan yaşlıların, sağlık ve temizlik açısından, ekonomik, sosyal ve psikolojik yönden ihmal ve istismarı ve şiddet uygulanması, genel ahlak kurallarına aykırı hareket edilmesi, belirlenen ücretten fazla ücret alınması ve fazla ücret almak talebinde ısrar edilmesi, belirlenen kapasitenin üstünde yaşlı bakılması ve bunda ısrar edilmesi, amaç dışı faaliyette bulunulması ve açılış izin belgesi olmaksızın faaliyette bulunulduğuna ilişkin ihbar alınması veya tespit edilmesidir.
Yönetmelikte, bu durumlarda Aile ve Sosyal Hizmetler İl Müdürlüğü’nün teklifi ve valilik onayından sonra kuruluşun kapatılacağı düzenlenmiştir.
Ancak burada sayılan kapatma hallerinin esas alınması ve bu durumun Kanun’da yer verilen kapatma hallerine aykırı olması veya kapatma kararının Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı yerine burada ifade edildiği gibi valilik tarafından tesis edilmesi durumunda huzurevi kapatma işleminin iptali davası açabilecektir.
HUKUKA AYKIRILIKLARIN TEMEL SEBEBİ OLARAK KANUN VE YÖNETMELİK ARASINDAKİ UYUMSUZLUK
Huzurevlerinin kapatılmasına ilişkin Kanun ve Yönetmelik düzenlemeleri değerlendirildiğinde, temel farklılıklar göze çarpmaktadır. İlk olarak eksiklik veya aykırılığın giderilmesi bakımından Yönetmelik’te bir defa süre verileceği düzenlenmişken Kanun’da iki defa süre verileceği düzenlenmiştir. İkinci olarak Kanun’da yer almayan birçok kapatma hali Yönetmelik’te bulunmaktadır. İlgili düzenlemeler arasındaki uyumsuzluğun temel sebebi ise Kanun’daki ilgili düzenlemelerin Yönetmelikten sonra yürürlüğe girmesi ve Yönetmeliğin Kanun’a uygun hale getirilmemiş olmasıdır.
HUZUREVİ KAPATMA İŞLEMİNİN İPTALİ DAVASI
Uygulamada, huzurevi ve yaşlı bakım merkezi olarak faaliyet gösteren kuruluşlarda gerçekleştirilen denetimler sonucunda birtakım eksiklik ve aykırılıklara ilişkin durum tespit raporları hazırlanmakta ve bu doğrultuda idari para cezaları kesilmektedir. Eksiklik ve aksaklıkların giderilmesi için verilen 30 günlük süre sonunda yapılan denetime istinaden hazırlanan yeni durum tespit raporunda daha önce yapılan denetimlerde tespit edilen eksikliklerin ikmal edilmediği tespit edildiğinde ise Yönetmelik md. 32 gereğince işletmenin kapatılmasına karar verilmektedir.
Öncelikle huzurevinin Kanun’a aykırı olan Yönetmelik düzenlemelerine göre kapatılması hukuka aykırıdır. Zira idare yetkisini kanunların çizdiği çerçevede ve kanunlara uygun şekilde kullanmalıdır. Bu bakımdan Yönetmelik md. 32’de, huzurevinde bazı eksiklik ve aksaklıkların tespit edilmesi durumlarında İl Müdürlüğünün teklifi ve valilik onayından sonra kuruluşun kapatılmasına karar verileceği öngörülmesine karşın, Kanun md. 35/A ve 35/B’de ise sayılan eksiklik ve aksaklıkların tespit edilmesi halinde ayrı ayrı prosedürler öngörülmüş ve kuruluşun Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı tarafından kapatılacağı düzenlenmiştir.
Tüm bunlar değerlendirildiğinde, Yönetmeliğin ilgili düzenlemesi, Kanun’a eklenen 35/A ve 35/B maddelerine uygun hale getirilmemiş ve dayanağı olan Kanun’a açıkça aykırı hale gelmiştir. Bu bakımdan huzurevlerinin tespit edilen eksiklikler ve aksaklıklar nedeniyle belirli prosedürler tamamlanmadan kapatılması veya Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı yerine valilik oluru ile kapatılması hukuka aykırı olacaktır.
HUZUREVİ KAPATMA İŞLEMİNİN İPTALİNDE YÜRÜTMENİN DURDURULMASI
Huzurevi kapatma işleminin iptali davasında yürütmenin durdurulması talep edilebilir. Zira 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu md. 27/2’de, idari işlemin uygulanması halinde telafisi güç veya imkânsız zararların doğması ve idari işlemin açıkça hukuka aykırı olması şartlarının birlikte gerçekleşmesi durumunda, davalı idarenin savunması alındıktan veya savunma süresi geçtikten sonra gerekçe gösterilerek yürütmenin durdurulması kararı verilebileceği kabul edilmiştir. Ayrıca uygulanmakla etkisi tükenecek olan idari işlemlerin yürütülmesinin, savunma alındıktan sonra yeniden karar verilmek üzere, idarenin savunması alınmaksızın da durdurulabileceği ifade edilmiştir. Huzurevi kapatma işlemi de uygulanmakla etkisi tükenecek bir idari işlem olduğu için huzurevi kapatma işleminin iptali davasında yürütmeyi durdurma talebinde bulunulabilecektir.