A- MESLEK HASTALIĞI NEDİR?
Meslek hastalığı, sigortalının çalıştığı veya yaptığı işin niteliğinden dolayı tekrarlanan bir sebeple veya işin yürütüm şartları yüzünden uğradığı geçici veya sürekli hastalık, bedensel veya ruhsal engellilik halidir (5510 sayılı Kanun md. 14/1). Meslek hastalığı konusu Yargıtay 10. Hukuk Dairesi’nin 11.04.2019 T., 2018/6289 E., 2019/3373 K. sayılı kararı esas alınarak aşağıda ayrıntılı bir şekilde incelenecektir.
B- MESLEK HASTALIĞI NASIL MEYDANA GELİR?
Meslek hastalığı, sigortalı işçinin mesleğini icra ederken sürekli olarak tekrarladığı faaliyetlerinden ya da icra edilen işin niteliğinden kaynaklanır. Dolayısıyla meslek hastalığı, işin nitelik ve yürütüm şartları ya da işyerinin durumu dolayısıyla yavaş yavaş ortaya çıkar.
C- MESLEK HASTALIĞINI NASIL TESPİT EDER?
Meslek hastalığı, Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) tarafından yetkilendirilen sağlık hizmet sunucuları tarafından düzenlenen sağlık kurulu raporu ve dayanağı tıbbî belgelerin incelenmesi sonucunda tespit edilir. Ayrıca, SGK tarafından gerekli görülmesi durumunda işyerindeki çalışma şartlarını ve buna bağlı tıbbî sonuçları ortaya koyan denetim raporları ve gerekli diğer belgelerin incelenmesi sonucunda Sağlık Kurulu tarafından da tespit edilebilir (5510 sayılı Kanun md. 14/2).
D- MESLEK HASTALIĞI İŞTEN AYRILDIKTAN SONRA ORTAYA ÇIKAR MI?
Meslek hastalığı, işçinin işten ayrılmasından sonra da ortaya çıkabilir. Meslek hastalığı, işçinin işten ayrılıştan sonra ortaya çıkmış ve sigortalı olarak çalışılan işten kaynaklanmış ise sigortalının 5510 sayılı Kanun ile sağlanan haklardan yararlanabilmesi için eski işinden fiilen ayrılmasıyla hastalığın ortaya çıkması arasında bu hastalık için SGK tarafından çıkarılacak yönetmelikte belirtilen süreden daha uzun bir zaman geçmemiş olmalıdır (5510 sayılı Kanun md. 14/3).
E- MESLEK HASTALIĞI SGK’YA NE KADAR ZAMANDA BİLDİRİLMELİDİR?
Meslek hastalığı, sigortalının meslek hastalığına tutulduğunu öğrenen veya bu durum kendisine bildirilen işveren tarafından ya da sigortalı tarafından öğrenme gününden başlayarak üç işgünü içinde, iş kazası ve meslek hastalığı bildirgesi ile SGK’ya bildirilmelidir. Bu yükümlülüğü yerine getirmeyen veya yazılı olarak bildirilen hususları kasten eksik ya da yanlış bildiren işverene veya sigortalıya, SGK tarafından bu durum için yapılan masraflar ile ödenmişse geçici iş göremezlik ödenekleri rücu edilir (5510 sayılı Kanun md. 14/4).
F- İŞVERENİN MESLEK HASTALIĞINDAN SORUMLULUĞU
Meslek hastalığı, işverenin kastı veya sigortalıların sağlığını koruma ve iş güvenliği mevzuatına aykırı bir hareketi sonucu meydana gelmişse, SGK tarafından sigortalıya veya hak sahiplerine yapılan veya ileride yapılması gereken ödemeler ile bağlanan gelirin başladığı tarihteki ilk peşin sermaye değeri toplamı, sigortalı veya hak sahiplerinin işverenden isteyebilecekleri tutarlarla sınırlı olmak üzere, SGK tarafından işverene ödettirilir (5510 sayılı Kanun md. 21/1).
1- İŞVERENİN KASTI
İşverenin kastı, meslek hastalığına, işverenin bilerek ve isteyerek, hukuka aykırı eylemiyle neden olmasıdır. İşverenin eylemi hukuka aykırı olmasa da yaptığı hareketin hukuka aykırı sonuç doğurabileceğini biliyor veya ihmali ya da ağır ihmaliyle bilmiyorsa da sorumlu olur (Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği md. 45/1).
2- İŞVERENİN MEVZUATA AYKIRI HAREKETİ
İşverenin mevzuata aykırı hareketi, yasal olarak yürürlüğe konulmuş ve yürürlüğünü muhafaza eden, sigortalıların sağlığını koruma ve iş güvenliği alanında, yasa koyucu ile yasa koyucunun yürütme veya idareye verdiği yetki sonucu, bu organlarca kabul edilen genel, objektif kural veya hükümlere aykırılıklardır (Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği md. 45/2).
3- İŞÇİNİN ELVERİŞLİ OLMADIĞI İŞTE ÇALIŞTIRILMASI
Çalışma mevzuatında sağlık raporu alınması gerektiği belirtilen işlerde, böyle bir rapora dayanılmaksızın veya eldeki rapora aykırı olarak bünyece elverişli olmadığı işte çalıştırılan sigortalının, bu işe girmeden önce var olduğu tespit edilen veya bünyece elverişli olmadığı işte çalıştırılması sonucu meydana gelen hastalığı nedeniyle, SGK tarafından sigortalıya ödenen geçici iş göremezlik ödeneği işverene ödettirilir (5510 sayılı Kanun md. 21/3).
G- MESLEK HASTALIĞINDA İŞVERENİN KUSUR SORUMLULUĞU
Meslek hastalığında işverenin sorumluluğu kusur sorumluluğudur. Bu kapsamda kastı, işçilerin sağlığını koruma ve iş güvenliği ile ilgili mevzuat hükümlerine aykırı hareketi ya da suç sayılabilir bir eylemi halinde işverenin sorumluluğu doğar. İşveren, işçiyi gözetim ödevi ve insan yaşamının üstün değer olarak korunması gereğinden hareketle salt mevzuatta öngörülen önlemlerle yetinmeyip, bilimsel ve teknolojik gelişimin ulaştığı aşama uyarınca alınması gereken önlemleri de almalıdır. Dolayısıyla meslek hastalığında, hakkaniyet veya tehlike sorumluluğu değil kusur sorumluluğu benimsenmektedir.
H- MESLEK HASTALIĞINDA İLLİYET BAĞI
Meslek hastalığı için hastalığın ya da bedensel veya ruhsal engellik halinin varlığı tek başına yeterli değildir. Meydana gelen hastalık görülen işle uygun illiyet bağı içinde bulunmalıdır. İşçi, bu işte çalışmadığı ihtimalde hastalığa yakalanmayacaksa meslek hastalığı ile iş arasında uygun illiyet bağının bulunduğu kabul edilir. Başka bir söyleyişle hastalık, görülen işin özellik ve niteliği veya işin yürütüm şartları dolayısıyla oluşmuş ise uygun illiyet bağı mevcuttur.
1- MESLEK HASTALIĞINDA İLLLİYET BAĞINI KESEN SEBEPLER
Fiille sonuç arasında uygun illiyet bağı kurulamaz ya da kesilirse işveren sonuçtan sorumlu tutulamaz. İlliyet bağını kesen sebepler, mücbir sebep, zarar görenin kusuru ve üçüncü kişinin kusurudur. İlliyet bağını kesen sebepler arasında bulunan mücbir sebebin bir unsuru da kaçınılmazlıktır. Zira, 5510 sayılı Kanun md. 21/1’de işverenin sorumluluğunun tespitinde kaçınılmazlık ilkesinin de dikkate alınacağı ifade edilmiştir. Dolayısıyla, meslek hastalığında işverenin sorumluluğunu dış etkenler, kötü rastlantılar, teknik arıza, beklenmeyen hal ve kaçınılmazlık etkiler.
2- MESLEK HASTALIĞINDAN SORUMLULUKTA KAÇINILMAZLIK
Kaçınılmazlık, olayın meydana geldiği tarihte geçerli bilimsel ve teknik kurallar gereğince alınacak tüm önlemlere rağmen, iş kazası veya meslek hastalığının meydana gelmesidir. İşveren tarafından alınması gerekli herhangi bir önlem alınmamış ise olayın kaçınılmazlığından söz edilemez (Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği md. 45/3). Bu kapsamda kaçınılmazlık, önüne geçmenin imkânsız olduğu veya ne kadar özen gösterirse göstersin, hangi tedbir alınırsa alınsın oluşması engellenemeyen durumlardır. Kaçınılmazlığın varlığı halinde işveren kaçınılmazlık oranında sorumluluktan kurtulur.
İ- MESLEK HASTALIĞINDA KUSUR RAPORU
Meslek hastalığı sebebiyle işverenin sorumluluğu, kusur oran ve aidiyetine ilişkin iş sağlığı ve güvenliği uzmanlarından rapor alınması neticesinde belirlenir. Kusur raporu, işverenin genel yükümlülükleri olan önlem alma, önlemlerin işlerliğini denetleme ve önlemleri yeniliklere uyarlama yükümlülüğü de dikkate alınarak hazırlanmalıdır. Bu hususta işverenin, teknolojik ve bilimsel gelişmeler doğrultusunda gerekli olanı yapmakla ve gereken koşulları sağlamakla, araçları eksiksiz bir şekilde temin etmekle yükümlü olduğu da dikkate alınmalıdır.
J- ÜÇÜNCÜ KİŞİLERİN MESLEK HASTALIĞINDAN SORUMLULUĞU
Meslek hastalığı, üçüncü bir kişinin kusuru nedeniyle meydana gelmişse, sigortalıya ve hak sahiplerine yapılan veya ileride yapılması gereken ödemeler ile bağlanan gelirin başladığı tarihteki ilk peşin sermaye değerinin yarısı, zarara sebep olan üçüncü kişilere ve şayet kusuru varsa bunları çalıştıranlara rücu edilir (5510 sayılı Kanun md. 21/4).
1- KAMU GÖREVLİLERİ, ER VE ERBAŞLARIN MESLEK HASTALIKLARI
Meslek hastalığı, kamu görevlileri, er ve erbaşlar ile kamu idareleri tarafından görevlendirilen diğer kişilerin vazifelerinin gereği olarak yaptıkları fiiller sonucu meydana gelmişse bu fiillerden dolayı haklarında kesinleşmiş mahkûmiyet kararı bulunanlar hariç sigortalı veya hak sahiplerine yapılan ödemeler veya bağlanan gelirler için kurumuna veya ilgililere rücû edilmez. Meslek hastalığı sonucu ölümlerde, hak sahiplerine bağlanacak gelir ve verilecek ödenekler için meslek hastalığının meydana gelmesinde kusuru bulunan hak sahiplerine de rücu edilmez (5510 sayılı Kanun md. 21/5).
K- MESLEK HASTALIĞININ TESPİTİNDE AYRINTILI İNCELEMENİN ÖNEMİ
Meslek hastalığı, iş kazasında olduğu gibi aniden veya çok kısa bir zaman içerisinde ortaya çıkmamakta, işin niteliğinden dolayı sürekli tekrarlanan bir sebeple veya yürütüm şartları yüzünden yavaş yavaş meydana gelmektedir. Sigortalı uzun süre aynı işi yapmakta, aynı şekilde çalışmakta, işin yürütümü ve niteliği nedeniyle belirli bir zaman sonra yaptığı işten etkilenmekte ve meslek hastalığına tutulmaktadır. Bazen aynı işyerinde çalışan ve aynı işi yapan sigortalıların birinde veya bir kısmında meslek hastalığı görülürken diğer kısmında hastalık belirtileri ortaya çıkmamakta, işin niteliği ve yürütümü herkesi farklı etkilemektedir. Bu nedenle meslek hastalığının meydana gelmesinde tüm kusurun işverene ait olduğunu kabul etmek çoğu zaman hakkaniyete uygun düşmez, bir kısım etkenin kaçınılmazlık sonucu meydana geldiğinin kabulü gerekir. Dolayısıyla, sigortalıda meslek hastalığının ortaya çıkması hâlinde işverenin mevzuatta belirtilen yükümlülüklerini yerine getirip getirmediği, gerekli özeni gösterip göstermediği ve kaçınılmazlığın etkisi titizlikle araştırılmalıdır.
L- MESLEK HASTALIĞINA İLİŞKİN DAVADA İNCELENMESİ GEREKENLER
Meslek hastalığına ilişkin davada, sigortalının işe girişinde ve devamında periyodik olarak sağlık kontrollerinin yapılıp yapılmadığı, sigortalının bölüm değiştirme talebinin olup olmadığı, meslek hastalığının ortaya çıkmasından önce hastalık bulguları ile işverene başvuru yapıp yapmadığı araştırılmalıdır. Bu kapsamda, yasal mevzuat ve yapılan açıklamalar çerçevesinde, sigortalının yaptığı işin özellikleri, yakalandığı meslek hastalığına yol açan etkenler, hastalığın önlenebilmesi için alınması gereken önlemler ile bunların gerçekleştirilme ve önlemlere uyum durumları somut olayda kaçınılmazlık faktörünün bulunup bulunmadığı ayrıntılı olarak irdelenmelidir. Bu amaçla davaya konu alanda işçi sağlığı ve iş güvenliği konusunda uzman kişilerden oluşturulacak bilirkişi kurulundan, mevzuata uygun, yargısal denetime elverişli, verilen kusur oran ve aidiyetlerinin yanında kusur gerekçelerini de gösteren rapor alınıp, dosyadaki deliller ışığında yapılacak değerlendirmeyle bir sonuca varılmalıdır.
M- MESLEK HASTALIĞINDAN DOLAYI İŞVERENE RÜCU
6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu md. 417/2 kapsamımda işveren, işyerinde iş sağlığı ve güvenliğinin sağlanması için gerekli her türlü önlemi almakla, araç ve gereçleri noksansız bulundurmakla, işçi ise iş sağlığı ve güvenliği konusunda alınan her türlü önleme uymakla yükümlüdür. Bu kapsamda işveren, işçinin yaşam, sağlık ve bedensel bütünlüğünü korumak için gerekli önlemleri almakla yükümlüdür. Buna göre işveren, hizmet ilişkisinin ve yapılan işin niteliği göz önünde tutulduğunda, hakkaniyet gereği kendisinden beklenen, deneyimlerin zorunlu kıldığı, teknik açıdan uygulanabilir ve işyerinin özelliklerine uygun önlemler almalıdır. İşveren bu konuda gerekli önlemleri almazsa, meydana gelen meslek hastalığı ile ilgili olarak sorumlu tutulur ve SGK bu konuda yapmış olduğu harcamaları işverenden talep edebilir. İşverenin sorumlu tutulabilmesi için meslek hastalığı, işverenin iş güvenliği önlemlerini alma ve özen gösterme yükümlülüğüne aykırı davranışı veya ihmali sonucu meydana gelmelidir.
N- GENEL BİLGİ
MESLEK HASTALIĞI ASGARİ ETKİLENME SÜRESİ
Meslek hastalığı asgari etkilenme süresi hususunda yukarıda yer verilen yazıda ayrıntılı değerlendirme yapılmıştır.
MESLEK HASTALIĞI AYLIĞI
Meslek hastalığı aylığı hususunda yukarıda yer verilen yazıda ayrıntılı değerlendirme yapılmıştır.
MESLEK HASTALIĞI BİLDİRİMİ NASIL YAPILIR
Meslek hastalığı bildirimi nasıl yapılır hususunda yukarıda yer verilen yazıda ayrıntılı değerlendirme yapılmıştır.
MESLEK HASTALIĞI BELİRTİLERİ
Meslek hastalığı belirtileri hususunda yukarıda yer verilen yazıda ayrıntılı değerlendirme yapılmıştır.
MESLEK HASTALIĞI COVİD 19
Meslek hastalığı Covid 19 hususunda yukarıda yer verilen yazıda ayrıntılı değerlendirme yapılmıştır.
MESLEK HASTALIĞI ÇEŞİTLERİ
Meslek hastalığı çeşitleri hususunda yukarıda yer verilen yazıda ayrıntılı değerlendirme yapılmıştır.
MESLEK HASTALIĞI İŞTEN ÇIKARMA
Meslek hastalığı işten çıkarma hususunda yukarıda yer verilen yazıda ayrıntılı değerlendirme yapılmıştır.
MESLEK HASTALIĞI DAVASI NASIL AÇILIR
Meslek hastalığı davası nasıl açılır hususunda yukarıda yer verilen yazıda ayrıntılı değerlendirme yapılmıştır.
MESLEK HASTALIĞI DURUMUNDA YAPILMASI GEREKENLER
Meslek hastalığı durumunda yapılması gerekenler hususunda yukarıda yer verilen yazıda ayrıntılı değerlendirme yapılmıştır.
İlgili konular için bkz.
https://hkavukatlik.com/is-kazasinda-manevi-tazminat/
https://hkavukatlik.com/is-kazasinda-illiyet-bagi/
https://hkavukatlik.com/suriye-uyruklularin-teminat-gosterme-zorunlulugu/