Hobi bahçesi yıkım kararının iptali, tarım arazisi üzerine yapılan hobi bahçesinin yıkılması ile ilgili verilen idari kararın iptali adına açılan davadır. Bu davanın temeli, hobi bahçesinin yıkılması hususunda verilen idari kararın hukuka aykırı olmasına dayanır. Kararın hukuka aykırı olması durumunda ilgili kişiler, hobi bahçesi yıkım kararının iptali davası açabilir ve işbu davada yürütmeyi durdurma talebinde bulunarak yıkım işleminin durdurulması sağlayabilirler. Aşağıda hobi bahçesi yıkım kararının iptali konusu, ilgili yasal düzenlemeler ve Bölge İdare Mahkemesi kararları bağlamında detaylı bir şekilde incelenecektir.
TARIM ARAZİSİ NEDİR?
Hobi bahçesi ile ilgili verilen yıkım kararları temel olarak tarım arazilerinin hobi bahçelerine dönüştürülmesi suretiyle amaçları dışında kullanılmalarına dayanır. Bu bakımdan öncelikli olarak tarım arazisi ile neyin kastedildiğine bakılmalıdır. Tarım arazisi, 5403 sayılı Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı Kanunu md. 3/1-d’de tanımlanmıştır. Burada tarım arazisi, toprak, topografya ve iklimsel özellikleri tarımsal üretim için uygun olup, hâlihazırda tarımsal üretim yapılan veya yapılmaya uygun olan veya imar, ihya, ıslah edilerek tarımsal üretim yapılmaya uygun hale dönüştürülebilen araziler olarak tanımlanmıştır. Bu bakımdan, yıkım kararı verilen yapının bulunduğu arazinin tarım arazisi olup olmadığı, hobi bahçesi yıkım kararının iptali hususunda incelenmesi gereken ilk noktadır.
TARIM ARAZİLERİNİN AMAÇ DIŞI KULLANIMI NEDİR?
Hobi bahçesi yıkım kararının iptali davası bakımından odaklanılması gereken ikinci nokta, tarım arazilerinin tarımsal amaç dışında kullanılıp kullanılamayacağıdır. Konunun düzenlendiği 5403 sayılı Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı Kanunu md. 13/1’de mutlak tarım arazilerinin, özel ürün arazilerinin, dikili tarım arazilerinin ve sulu tarım arazilerinin tarımsal üretim amacı dışında kullanılamayacağı düzenlenmiştir. Devamında ise istisna olarak, alternatif alan bulunmaması ve Toprak Koruma Kurulu’nun uygun görmesi şartıyla bazı durumlar için bu arazilerin amaç dışı kullanım taleplerine, toprak koruma projelerine uyulması kaydı ile Tarım ve Orman Bakanlığı tarafından izin verilebileceği ve Bakanlık tarafından bu yetkinin valiliklere devredilebileceği belirtilmiştir.
HOBİ BAHÇELERİNE KESİLEN CEZALARIN İPTALİ
Hobi bahçeleri ile ilgili yıkım kararı verilebildiği gibi arazi sahibine veya araziyi bozana ceza da kesilebilmektedir. Bu durumda hobi bahçesi yıkım kararının iptali davası yanında hobi bahçelerine kesilen cezaların iptali davası da gündeme gelebilecektir.
TARIM DIŞI ARAZİ KULLANIMLARINDA İZİN ALINMASI ZORUNLULUĞU
5403 sayılı Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı Kanunu md. 21’de, tarımsal amaçlı arazi kullanım plan ve projelerine aykırılık durumunda uygulanacak cezalar ve yükümlülüklere yer verilmiştir. Bu düzenlemenin ilk fıkrası gereğince tarımsal amaçlı yapılarda ve tarım dışı arazi kullanımlarında izin alınması ve toprak koruma projelerine uyulması zorunludur.
ARAZİNİN TARIM DIŞI KULLANIMININ DURDURULMASI
Arazi kullanımı için izinsiz işe başlanılması ya da arazinin alınan izne uygun kullanılmaması halinde valilik tarafından iş durdurulur. Yapılan iş tamamlanmışsa arazinin kullanımına izin verilmez.
ARAZİNİN TARIM DIŞI KULLANIMI CEZASI
Arazi sahibine veya araziyi bozana bin Türk Lirasından az olmamak kaydıyla, kullanılan veya zarar verilen alanın her metrekaresi için on Türk Lirası idarî para cezası verilir. Bu durumda ceza kesilen kişi tarafından hobi bahçelerine kesilen cezaların iptali davası açılabilir.
TARIM DIŞI KULLANILAN ARAZİNİN ESKİ HALE GETİRİLMESİ SÜRESİ
İdarî para cezasının tebliğinden itibaren bir ay içinde başvurularak gerekli izinlerin alınması şartıyla işin tamamlanmasına, bitmiş ise kullanımına izin verilebilir. Başvuru yapmayanlara veya izin talepleri uygun görülmeyenlere izinsiz bütün yapılarını yıkması ve araziyi tarımsal üretime uygun hale getirmesi için iki ay süre verilir. Bu durumda hobi bahçesi yıkım kararının iptali davası açılabilir.
TARIM DIŞI KULLANILAN ARAZİNİN ESKİ HALE GETİRİLMEMESİ CEZASI
Verilen iki aylık süre içinde izinsiz yapıların yıkılmadığı ve arazinin tarımsal üretime uygun hale getirilmediği Tarım ve Orman Bakanlığı birimlerince tespit edilmesi durumunda, valilikçe faaliyet durdurulur. Kullanılan veya zarar verilen alanın her metrekaresi için otuz Türk Lirası idarî para cezası verilir. Bu durumda hobi bahçelerine kesilen cezaların iptali davası açılabilecektir.
TARIM DIŞI KULLANILAN ARAZİ ÜZERİNDEKİ YAPININ BELEDİYE TARAFINDAN YIKILMASI
İzinsiz bütün yapılar, masrafları Tarım ve Orman Bakanlığı’nca karşılanmak kaydıyla, bir ay içinde belediyeler veya il özel idarelerince yıkılır ve taşınmazlar tarımsal üretime uygun hale getirilir. Arazinin tarımsal üretime uygun hale getirilmesi için yıkım ve temizleme masrafları sorumlulardan tahsil edilir.
“Dava dosyasının incelenmesinden, İzmir ili, Bergama ilçesi, Kozak Yaylası, A1 Mahallesi’nde ve tapunun 105 ada 3 ve 29 sayılı, 178 ada 3 sayılı parsellerinde konaklama karavan kamp yeri tesisleri, F1 1, 2, 3 etap adı altında, bu parsellerin üzerinde yapılaşmalar, parsellemeler görüldüğüne ilişkin Bergama Belediyesi Zabıta Müdürlüğü görevlilerince 16/01/2023 tarihli tutanağın düzenlendiği; Bergama Belediye Başkanlığı’nın 24/01/2023 tarih ve 29417 sayılı yazısı ile İzmir Valiliği İl Tarım ve Orman Müdürlüğü’nden, ilgili parseller için, sosyal medya platformlarında “koyum.izmir” veya “köyüm izmir” adı altında satışların başladığının ilan edildiği, aboneliklerin alınması için başvuruda bulunulduğu, idarelerince olumsuz değerlendirildiği ve herhangi bir numarataj da verilmediğinden bahisle, herhangi bir izin, ruhsat vs. verilip verilmediğinin idarelerine bildirilmesinin istenildiği; anılan yazı üzerine İzmir Valiliği İl Tarım ve Orman Müdürlüğü görevlilerince tapunun 105 ada, 29 sayılı taşınmazında yapılan denetimde, taşınmazın 20119 m² yüzölçümlü ve fıstıklık vasıflı tapu kayıtlı olduğu, toprak özelliği sınıfının “Özel Ürün Arazisi” niteliğinde olduğu, % 0-3 eğime sahip, T1 (az taşlı) sınıfında olduğu, taşınmazın komşu parsellerinin de aynı toprak yapısında fıstık ağaçlı alanlar olduğunun, taşınmazın çevresinin beton direkli tel çit ile çevrelendiği, taşınmaz üzerinde kazı ve tesviye yapıldığı, taşınmazın üzerine mıcır vb. malzeme dökülerek yollar açılmış olduğu ve taşınmazın küçük ahşap kazıklar ile sınırları yapılan bölümlere ayrıldığının görüldüğü, ayrılan bölümlerde elektrik hatlarının çekildiği, elektrik ve su şebekesi çıkış noktalarının ve kanalizasyon altyapısına ait bağlantı noktalarının yapılmış olduğu, birkaç noktada da elektrik dağıtım panolarının bulunduğu, mıcır dökülü yollarda elektrik (aydınlatma) direklerinin olduğu, ayrıca taşınmaz üzerinde iki adet küçük kulübe ile bir adet de çocuk oyun parkı olduğu, taşınmazın hobi bahçesi amacıyla kullanıldığı, yapılan işlemler sonucu taşınmazın tarımsal üzerim yapma koşullarının ortadan kaldırıldığı, taşınmazın tamamının tarım dışı amaçla kullanıldığının 22/02/2022 tarihli tutanakla tespit edildiği; Bergama Kaymakamlığı İl Tarım ve Orman Müdürlüğünün 06/03/2023 tarih ve 9104342 sayılı işlemiyle, 5403 sayılı Kanun’un 21. maddesinin (a) bendi uyarınca Sınırlı Sorumlu F1 Konut Yapı Kooperatifi’nin 666.522,00-TL idari para cezasıyla tecziyesine karar verildiği, İzmir Valiliği İl Tarım ve Orman Müdürlüğünün 23/06/2023 tarih ve 10318865 sayılı yazısı ile, idari yaptırım kararının iptali istemiyle başlatılan mahkeme sürecinin devam etmekle birlikte, taşınmaz üzerindeki mevcut yapı ve faaliyetlerin izinlendirilmesi amacıyla herhangi müracaatın olmadığının tespit edildiğinden bahisle, Kanunda belirtilen iki aylık süre sonunda, idari para cezasına ilave olarak araziyi eski haline getirme (yıkım vb.) işlemlerinin yürütüleceğinin Sınırlı Sorumlu F1 Konut Yapı Kooperatifi’ne bildirilmesine ilişkin yazı yazıldığı, dava dosyasında bu yazının tebliğ edildiğine ilişkin bilgi ve belgenin bulunmadığı, İzmir Valiliği İl Tarım ve Orman Müdürlüğü görevlilerince 18/07/2023 tarihinde yapılan denetimde ise, taşınmazın halen tarımsal üretime uygun hale getirilmediği, taşınmazın halen hobi bahçesi amacıyla kullanıldığı, yapılan işlemler sonucunda taşınmazda tarımsal üzerim yapma koşullarının ortadan kaldırıldığı, parselin tamamının tarım dışı amaçla kullanıldığının yerinde görülerek tespit edildiği, Bergama Kaymakamlığı İlçe Tarım ve Orman Müdürlüğü’nün 31/07/2023 tarih ve 10694890 sayılı işlemiyle, taşınmazdaki aykırılıkların giderilmediğinden bahisle 5403 sayılı Kanun’un 21. maddesi (a) bendi uyarınca Sınırlı Sorumlu F1 Konut Yapı Kooperatifi’nin 1.999.566,00-TL idari para cezasıyla tecziyesine karar verildiği, İzmir Valiliği İl Tarım ve Orman Müdürlüğü’nün 25/08/2023 tarih ve 11027251 sayılı yazısı ile, 5403 sayılı Kanun’un 21. maddesinin (a) bendi ve Toprak Koruma Kurulu’nun 28/07/2023 tarih ve 7/6 sayılı kararıyla yasal süresi içerisinde eski haline getirilmeyen ve yıkım işlemi yapılmayan taşınmazlarının yıkım ve eski haline getirme işlemlerinin ilgili Belediye Başkanlıkları tarafından yapılmasına karar verildiğinden bahisle uyuşmazlık konusu taşınmazlar üzerindeki yapı ve faaliyetlerin yıkım işlemlerine başlanılmasının Bergama Belediye Başkanlığı’ndan istenildiği, Bergama Belediye Başkanlığı İmar ve Şehircilik Müdürlüğünün 11/10/2023 tarih ve N1 sayılı işlemi ile, 5403 sayılı Kanun’a göre yıkım ve tarım alanı haline getirme işlemlerinin uygulanması işlemlerinin 24/10/2023 tarihinde saat 14.00’de gerçekleştirileceğinin Sınırlı Sorumlu F1 Konut Yapı Kooperatifi’ne bildirilmesi üzerine, davacı tarafından yıkıma konu tiny house sahiplerinden olduğundan bahisle menfaatinin ihlal edildiği belirtilerek bakılmakta olan davanın açıldığı anlaşılmaktadır.
Olayın, mevzuatın ve yapılan açıklamaların birlikte değerlendirilmesinden, dava konusu edilen işlemin tesis edilebilmesi için öncelikle 5403 sayılı Kanunun 21. maddesinde öngörülen hukuki sürecin tamamlanmasının gerektiği, bu minvalde (uyuşmazlıkta olduğu gibi) ilgili taşınmaz için tahakkuk ettirilen ilk idari para cezasının tebliğinden itibaren bir ay içerisinde izin başvurusunda bulunulmaması halinde idaresince izinsiz yapıların yıkılması ve arazinin tarımsal üretime uygun hale getirilmesi için iki aylık süre tanınmasına ilişkin işlemin tesis ve tebliğinin gerektiği, uyuşmazlıkta ise Tarım İl Müdürlüğünce söz konusu iki aylık yasal hakkının kullanılmasını temin etmek maksadıyla 23/06/2023 tarihli işlemin tesis edildiği görülmekte ise de bu işlemin tebliğ edildiğine ilişkin bilgi ve belgenin dava dosyasına ibraz edilemediği, bu haliyle anılan madde kapsamında yıkım kararı alınabilmesi için gerekli iki aylık sürenin davacıya veyahutta ilgili Kooperatife tanınmamış olduğunun kabulünün gerektiği dikkate alındığında, gerekli hukuki süreç tamamlanmadan tesis edilen dava konusu işlemde hukuka uyarlık; istinafa konu Mahkeme kararında ise hukuki isabet görülmemiştir.” (İzmir BİM, 7. İDD, E. 2024/1979 K. 2024/2436 T. 30.12.2024).
HOBİ BAHÇELERİNDEKİ YAPILARLA İLE İLGİLİ YIKIM KARARI VERİLMESİ
Hobi bahçelerindeki yapılarla ilgili yıkım kararı verilmesi süreci, 3194 sayılı İmar Kanunu’nun “Ruhsatsız veya Ruhsat Eklerine Aykırı Olarak Başlayan Yapılar” başlıklı 32. maddesinde düzenlenmektedir. Söz konusu düzenleme, hobi bahçesi yıkım kararının iptali davası bakımından oldukça önemlidir.
HOBİ BAHÇESİNDEKİ YAPILARIN MÜHÜRLENMESİ
3194 sayılı İmar Kanunu md. 32/1 gereğince İmar Kanunu hükümlerine göre; ruhsat alınmadan yapıya başlandığı veya ruhsat ve eklerine veya ruhsat alınmadan yapılabilecek yapılarda projelerine ve ilgili mevzuatına aykırı yapı yapıldığının ilgili idarece tespiti, fenni mesulce tespiti ve ihbarı veya herhangi bir şekilde bu duruma muttali olunması üzerine, belediye veya valiliklerce o andaki inşaatın durumu tespit edilir. Yapı mühürlenerek inşaat derhal durdurulur.
HOBİ BAHÇESİNDEKİ YAPININ DURDURULMASI KARARININ TEBLİĞİ
3194 sayılı İmar Kanunu md. 32/2 gereğince durdurma, yapı tatil zaptının yapı yerine asılmasıyla yapı sahibine tebliğ edilmiş sayılır. Bu tebligatın bir nüshası muhtara bırakılır, bir nüshası da Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğüne gönderilir.
HOBİ BAHÇESİNDEKİ YAPININ RUHSATA UYGUN HALE GETİRİLMESİ
3194 sayılı İmar Kanunu md. 32/3 gereğince bu tarihten itibaren en çok bir ay içinde yapı sahibi, yapısını ruhsata uygun hale getirerek veya ruhsat alarak, belediyeden veya valilikten mührün kaldırılmasını isteyebilir.
HOBİ BAHÇESİNDEKİ İNŞAATIN DEVAMINA İZİN VERİLMESİ
3194 sayılı İmar Kanunu md. 32/4 gereğince ruhsata aykırılık olan yapıda, bu aykırılığın giderilmiş olduğu veya ruhsat alındığı ve yapının bu ruhsata uygunluğu, inceleme sonunda anlaşılırsa, mühür, belediye veya valilikçe kaldırılır ve inşaatın devamına izin verilir.
HOBİ BAHÇESİNDEKİ YAPININ YIKTIRILMASI
3194 sayılı İmar Kanunu md. 32/5 gereğince, aksi takdirde, ruhsat iptal edilir, ruhsata aykırı veya ruhsatsız yapılan bina, belediye encümeni veya il idare kurulu kararını müteakip, belediye veya valilikçe yıktırılır ve masrafı yapı sahibinden tahsil edilir. Yapı tatil tutanağının düzenlendiği tarihten itibaren bir ay içinde yapı sahibi tarafından yapının ruhsata uygun hale getirilmediğinin veya ruhsat alınmadığının ilgili idaresince tespit edilmesine rağmen iki ay içinde hakkında yıkım kararı alınmayan yapılar ile hakkında yıkım kararı alınmış olmasına rağmen altı ay içinde ilgili idaresince yıkılmayan yapılar, yıkım maliyetleri döner sermaye işletmesi gelirlerinden karşılanmak üzere Bakanlıkça yıkılabilir veya yıktırılabilir. Yıkım maliyetleri %100 fazlası ile ilgili idaresinden tahsil edilir. Söz konusu kararlara karşı ilgililer tarafından hobi bahçesi yıkım kararının iptali davası açılabilir.
“Dava dosyasının incelenmesinden; İzmir ili, Menderes ilçesi, A2 Mahallesi, 132 Ada, 5 ve 6 Parseller ile 134 Ada 1 Parselde bulunan, F1 Konut Yapı Kooperatifi adına kayıtlı olup davacı adına tahsis edilmiş olan “81” nolu bölümde ruhsatsız, tek katlı yapı yapıldığı, yapının ön cephesinde teras ve bu teras üzerine sundurma inşaa edildiği, imalatların bitmiş durumda olduğunun tespit edildiği, bu hususun 12.02.2020 tarihli yapı tatil zaptı ile tutanak altına alınarak inşaatın mühürlendiği, dava konusu encümen kararı ile davacının ruhsatsız yapı nedeni ile 3194 sayılı yasanın 42/2. maddesi uyarınca 7.884,45 TL para cezası ile cezalandırılması ile Kanunun 32. maddesi gereğince aykırılıkların uygun hale getirilmesi ile idari para cezasının ödenmesi için yapı sahibine 30 gün süre verilmesine, aykırılıkların yapı sahibi tarafından uygun hale getirilmemesi durumunda Belediyece yıkılarak masrafların yapı sahibinden tahsil edileceğinin bildirilmesi üzerine, anılan encümen kararının yıkıma ilişkin kısmının iptali amacıyla bakılmakta olan davanın açıldığı anlaşılmaktadır.
Yukarıda yer verilen açıklamalar ile davaya konu işlem içeriği birlikte değerlendirildiğinde; söz konusu işlemde, 3194 sayılı İmar Kanunu’nun 32. maddesinde ruhsatsız ya da ruhsata aykırı yapılan yapılara uygulanacak olan yıkım müeyyidesine açıkça yer verildiği görülmektedir.
Bu durumda; yapının ruhsatlandırılmaması halinde yıkım müeyyidesinin uygulanacağına ilişkin idari yaptırıma açıkça yer veren ve bu hususta davacıyı ikaz eden idari işlemin, mevcut şekliyle işlem muhatabı olan davacının menfaatini etkilediği görülmekle, kesin ve yürütülmesi gerekli bir işlem olmadığı gerekçesiyle reddi yönünde verilen mahkeme kararında bu haliyle hukuka uyarlık bulunmadığı sonucuna varılmıştır.” (İzmir BİM, 4. İDD, E. 2020/1647 K. 2020/1103 T. 8.10.2020).
RUHSATA BAĞLANAMAYACAĞI VEYA AYKIRILIĞIN GİDERİLEMEYECEĞİ TESPİT EDİLEN YAPILARLA İLGİLİ İŞLEMLER
3194 sayılı İmar Kanunu md. 32/6 gereğince idare tarafından ruhsata bağlanamayacağı veya aykırılıkların giderilemeyeceği tespit edilen yapıların ruhsatı 3194 sayılı İmar Kanunu md. 32/3’te düzenlenen bir aylık süre beklenmeden iptal edilir ve mevzuata aykırı imalatlar hakkında 3194 sayılı İmar Kanunu md. 32/5 hükümleri uygulanır. Bu durumda da ilgililer tarafından hobi bahçesi yıkım kararının iptali davası açılabilir.