Hileli boşanmayla yetim aylığı uyuşmazlıkları son zamanlarda sıklıkla gündeme gelmektedir. Nitekim günümüzde Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) hileli boşanmayla yetim aylığı alındığına ilişkin tespitler yapmakta, hileli boşanmayla yetim aylığı alındığını tespit ettiğinde ise yetim aylıklarını kesmekte ve o tarihe kadar ödenmiş olan yetim aylıklarının iadesi için işlemler yapmaktadır. Yazımızda ise hileli boşanmayla yetim aylığı konusu kanuni düzenleme ve Yargıtay kararları doğrultusunda ayrıntılı bir şekilde incelenecektir. Hileli boşanmayla yetim aylığı uyuşmazlıklarında Sosyal Güvenlik Hukuku Avukatı’ndan destek almak son derece önemlidir. Bu bağlamda uzman ekibiyle, çözüm odaklı, kaliteli, titiz ve kapsamlı avukatlık hizmeti veren SGK Ankara Avukatı’ndan hizmet alınmalıdır.
HİLELİ BOŞANMA NEDİR? MUVAZAALI BOŞANMA NEDİR?
Hileli boşanma veya diğer bir ifadeyle muvazaalı boşanma, bir çiftin gerçek bir boşanma iradesi olmadan boşanması ve evlilik birliğini arada resmi evlilik ilişkisi olmadan yürütmesidir. Hileli boşanmada taraflar evliliklerini resmi olarak sona erdirmiş olsalar da aslında gerçek bir ayrılık yaşanmamıştır. Taraflar boşanma kararından sonra da fiilen beraber yaşamaya devam etmektedirler.
HİLELİ BOŞANMAYLA YETİM AYLIĞI NEDİR?
Hileli boşanmayla yetim aylığı gerçek bir boşanma iradesi olmayan tarafların SGK’dan yetim aylığı alınması adına boşanmaları ve bunun sonucunda aldıkları aylıktır. Hileli boşanmayla yetim aylığı alan kişiler, boşanma kararına rağmen eşleriyle beraber yaşamaya devam ederler.
SGK HİLELİ BOŞANMAYLA YETİM AYLIĞI ALINDIĞINI NASIL TESPİT EDER?
Hileli boşanmayla yetim aylığı alan kişilerin tespiti önemlidir. Bu bağlamda hileli boşanmayla yetim aylığı alındığına ilişkin tespitlerden en sık görüleni vatandaş ihbarlarıdır. Bir diğeri ise boşanma tarihi ile maaş talebi arasında bir yıldan az süre olmasıdır. Bu gibi durumlarda SGK gerekli gördüğü kişileri inceleme ve denetim altına alır.
HİLELİ BOŞANMA SEBEBİYLE YETİM AYLIĞININ KESİLMESİ
5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu (5510 sayılı Kanun) md. 56/2’de eşinden boşandığı halde, boşandığı eşiyle fiilen birlikte yaşadığı belirlenen eş ve çocukların, bağlanmış olan gelir ve aylıklarının kesileceği düzenlenmiştir. Bu kişilere ödenmiş olan tutarların ise 5510 sayılı Kanun md. 96’ya göre geri alınacağı belirtilmiştir.
HİLELİ BOŞANMA SEBEBİYLE YETİM AYLIĞININ İADESİ
5510 sayılı Kanun md. 96’da SGK tarafından gelir veya aylık almakta olanlara ve bunların hak sahiplerine, genel sağlık sigortalılarına ve bunların bakmakla yükümlü olduğu kişilere, fazla veya yersiz olarak yapıldığı tespit edilen ödemelerin geri alınacağı düzenlenmiştir. Ödemelerin ise kasıtlı veya kusurlu davranışlardan doğmuşsa, hatalı işlemin tespit tarihinden geriye doğru en fazla on yıllık sürede yapılan ödemeler açısından bu ödemelerin yapıldığı tarihlerden itibaren hesaplanacak olan kanunî faizi ile birlikte, ilgililerin SGK’dan alacağı varsa bu alacaklarından mahsup edileceği, alacakları yoksa genel hükümlere göre geri alınacağı belirtilmiştir.
HİLELİ BOŞANMAYLA YETİM AYLIĞININ KESİLMESİ VE İADESİ ŞARTLARI?
Hileli boşanmayla yetim aylığının geri alınması birtakım şartlara bağlanmıştır. Bu şartlar tarafların kesinleşmiş bir mahkeme kararıyla boşanmış olması ve boşanma kararının ardından fiilen birlikte yaşamaya devam etmeleridir.
YETİM AYLIĞI İÇİN KESİNLEŞMİŞ BOŞANMA KARARI
Yetim aylığı alınabilmesi için kesinleşmiş bir boşanma kararına ihtiyaç vardır. Kesinleşmiş boşanma kararıyla eşinden boşanan kişiler SGK’ya başvurarak yetim aylığı bağlanmasını talep edebilmektedirler.
FİİLEN BİRLİKTE YAŞAMAYA DEVAM ETME YETİM AYLIĞININ KESİLMESİ
Hileli boşanmayla yetim aylığı alanların fiilen birlikte yaşadıklarının tespiti SGK personeli tarafından yapılır. Tespit işlemleri Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği md. 73 ve md. 77 kapsamında yapılır. Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği md. 73’de yoklama işlemlerinin amacı, gelir veya aylık almakta iken ölen ya da gelir ve aylık alma koşullarını kaybedenlerin zamanında belirlenerek, öncelikle bunlar adına yapılan ödemelerin durdurulması, daha sonra da gelir ve aylığın kesilerek varsa yersiz olarak yapılan ödemelerin ilgili mevzuat hükümlerine göre tahsil edilmesinin sağlanması olarak ifade edilmiştir. Böylece ilgili personel, yoklama işlemiyle yetim aylığı kapsamında ödeme alanların eşleriyle fiilen birlikte yaşamaya devam edip etmediklerini denetler. Hileli boşanmayla yetim aylığı alındığına dair tespitte bulunulursa yetim aylığının kesilmesi ve ödenen aylıkların iadesi işlemleri gerçekleştirilir. Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği md. 77’de ise SGK’nın görevlendirdiği personele mahallinde inceleme yetkisi verilmiştir. Bu yetkiyle beraber memurlar hileli boşanmayla yetim aylığı alındığına dair fiilen birlikte yaşama olgusunu yerinde inceleme yaparak tespit ederler.
“… Boşanan eşlerin kayıtlı oldukları Karaduvar Mahallesi yönünden Dumlupınar Caddesi ve 6511. Sokak/Akdeniz için yeniden geniş kapsamlı çekişmeli dönemi aydınlatıcı Emniyet Müdürlüğü araştırması yapılmalı, anılan mahallede görev yapmış/yapmakta olan muhtar ve azalar ile yöntemince belirlenecek komşulardan istem hakkında düşünce edinmeye yetecek kadarının tanık sıfatıyla bilgi ve görgülerine başvurulmalı, özellikle, ilgililerin kayıtlı yerleşim yerinin birlikte olacak şekilde 2009 yılının Eylül ayına kadar değişmeksizin süregelmiş olması ve ayrıca 31.05.2012 tarihli Sosyal Güvenlik Denetmenliği Raporu’na ekli tutanakta yer alan fiil tespit ile anılan tutanağın davacı ve boşandığı eşi tarafından imzalanmış olması gözetilmeli, değinilen 59. madde düzenlemesi ve buna ilişkin açıklamalar dikkate alınmalı, böylelikle “boşanılan eşle eylemli olarak birlikte yaşama” olgusunun gerçekleşip gerçekleşmediği, toplanan kanıtlar ışığı altında değerlendirildikten sonra elde edilecek sonuca göre hüküm kurulmalıdır.” (Yargıtay 10. HD. 2013/17373 E., 2014/3904 K. 27.02.2014 T.).
HİLELİ BOŞANMAYLA YETİM AYLIĞI KESİLMESİNE KARŞI DAVA
SGK’nın hileli boşanmayla alınan yetim aylığını kesmesi ve yapılan ödemelerin iadesine ilişkin işlemlere karşı iptal davası açılmalıdır. İptal davasından önce ise 7036 sayılı İş Mahkemeleri Kanunu md. 4 gereğince SGK’ya başvuru yapılmalıdır. Bu başvurudan sonuç alınamadığı takdirde ilgililer tarafından iptal davası açılmalıdır. Dava açabilecek ilgililer ise yetim aylığı kesilen ve yapılan ödemelerin talep edildiği kişilerdir.
HİLELİ BOŞANMA SEBEBİYLE YETİM AYLIĞI DAVASINDA MAHKEME İNCELEMESİ
Mahkeme, hileli boşanmayla yetim aylığı alınıp alınmadığının tespiti açısından birçok hususu incelemelidir. Bu kapsamda, tarafların göstereceği tüm kanıtlar toplanmalı, bildirilen ve dinlenilmesi istenilen tanıkların ifadeleri alınmalı, davacı ile boşandığı eşinin yerleşim yerlerinin saptanmasına ilişkin olarak muhtarlıktan ikametgah senetleri elde edilmeli, ilgili Nüfus Müdürlüklerinden sağlanan nüfus kayıt örnekleri ile yerleşim yeri ve diğer adres belgelerinden yararlanılmalı, adres değişiklik ve nakillerine ilişkin bilgilere ulaşılmalı, özellikle ilgili Nüfus Müdürlüğü’nden adres hareketleri, tarihleriyle birlikte istenilmeli, ilgililerin su, elektrik, telefon aboneliklerinin hangi adreste kimin adına tesis edildiği saptanmalı, seçmen bilgi kayıtları getirtilmeli, varsa çalışmaları nedeniyle resmi/özel kurum ve kuruluşlara verilen belgelerde yer alan adresler dikkate alınmalı, medula sisteminde kayıtlarda görülen adresler ilgili sağlık kuruluşlarından araştırılmalı, eşlerin boşanma sebebi, boşanma ilamında velayet, çocukla kişisel ilişki, nafaka, tazminat hükümleri varsa nasıl yerine getirildikleri belirlenmeli, boşanılan eş 4857 sayılı Kanun hükümleri kapsamında yer almakta ise ödeme için adına açılan banka hesabında kayıtlı yerleşim yeri saptanmalı, boşanan eşlerin kayıtlı oldukları bölge/bölgeler yönünden uyuşmazlık konusu dönemde geniş kapsamlı Emniyet Müdürlüğü/Jandarma Komutanlığı araştırması yapılmalı, anılan mahallelerde görev yapmış/yapmakta olan muhtardan istem hakkında düşünce edinmeye yetecek kadarının tanık sıfatıyla bilgi ve görgülerine başvurulmalı, davacı ile boşanılan eş hakkında Kamu Kurum ve Kuruluşları Zararına Dolandırıcılık suçunda dolayı açılan ceza davasında dinlenen kişilerin tanık sıfatıyla beyanlarına başvurulmalı ve böylelikle boşanılan eşle eylemli olarak birlikte yaşama olgusunun gerçekleşip gerçekleşmediği, toplanan kanıtlar ışığı altında değerlendirildikten sonra elde edilecek sonuca göre hüküm kurulmalıdır.
“Mahkemece yapılacak iş, tarafların göstereceği tüm kanıtlar toplanmalı, bildirilen ve dinlenilmesi istenilen tanıkların ifadeleri alınmalı, davacı ile boşandığı eşinin yerleşim yerlerinin saptanmasına ilişkin olarak; muhtarlıktan ikametgah senetleri elde edilmeli, ilgili Nüfus Müdürlüklerinden sağlanan nüfus kayıt örnekleri ile yerleşim yeri ve diğer adres belgelerinden yararlanılmalı, adres değişiklik ve nakillerine ilişkin bilgilere ulaşılmalı, özellikle ilgili Nüfus Müdürlüğü’nden adres hareketleri, tarihleriyle birlikte istenilmeli, ilgililerin su, elektrik, telefon aboneliklerinin hangi adreste kimin adına tesis edildiği saptanmalı, seçmen bilgi kayıtları getirtilmeli, varsa çalışmaları nedeniyle resmi/özel kurum ve kuruluşlara verilen belgelerde yer alan adresler dikkate alınmalı, medula sisteminde kayıtlarda görülen adresler ilgili sağlık kuruluşlarından araştırılmalı, eşlerin boşanma sebebi, boşanma ilamında velayet, çocukla kişisel ilişki, nafaka, tazminat hükümleri varsa nasıl yerine getirildikleri belirlenmeli, boşanılan eş 4857 sayılı Kanun hükümleri kapsamında yer almakta ise ödeme için adına açılan banka hesabında kayıtlı yerleşim yeri saptanmalı, boşanan eşlerin kayıtlı oldukları bölge/bölgeler yönünden uyuşmazlık konusu dönem olan 15.02.2009-17.11.2011 tarihleri arasında geniş kapsamlı Emniyet Müdürlüğü/Jandarma Komutanlığı araştırması yapılmalı, anılan mahallelerde görev yapmış/yapmakta olan muhtardan istem hakkında düşünce edinmeye yetecek kadarının tanık sıfatıyla bilgi ve görgülerine başvurulmalı, Sosyal Güvenlik Kontrol Memurluğu raporunda ifadeleri alınan …, … dinlenilmeli varsa ifadelerindeki çelişkiler giderilmeye çalışılmalı, davacı ile boşanılan eş hakkında Kamu Kurum ve Kuruluşları Zararına Dolandırıcılık suçunda dolayı açılan ceza davasında dinlenen kişilerin tanık sıfatıyla beyanlarına başvurulmalı böylelikle “boşanılan eşle eylemli olarak birlikte yaşama” olgusunun gerçekleşip gerçekleşmediği, toplanan kanıtlar ışığı altında değerlendirildikten sonra elde edilecek sonuca göre hüküm kurulmalıdır.” (Yargıtay 10. HD. 2015/24735 E., 2016/8983 K., 31.05.2016 T.).
HİLELİ BOŞANMA SEBEBİYLE YETİM AYLIĞI DAVASININ KAZANILMASI
Hileli boşanmayla yetim aylığı alındığına ilişkin tespite karşı dava açılması durumunda temel olarak fiilen birlikte yaşama olgusuna odaklanılmalıdır. Fiilen birlikte yaşama açısından boşanan eşlerin evlilik birliğinden doğmuş çocukları için bir araya gelmeleri veya bir organizasyon kapsamında bir arada bulunmaları yeterli değildir. Nitekim Yargıtay da boşanmış eşlerin sosyal medya üzerinden beraber fotoğraf paylaşmalarını fiilen birlikte yaşama olgusunun ispatı için yeterli görmemiştir. Bu kararda, boşanan eşlerin paylaştığı fotoğraftan yola çıkılarak fiilen birlikte yaşadıklarının kabul edilmesi haksız bulunmuş ve yerel mahkemenin SGK lehine verdiği karar bozulmuştur.
“Somut olayda Sosyal Güvenlik denetmeninin hazırlamış olduğu raporda Facebook üzerinden elde edilen davacının ve boşandığı eşinin birlikte görüldüğü fotoğraflara dayanılarak davacının aylığının kesildiği anlaşılmaktadır. Mahkeme tarafından da Facebook’ta paylaşılan fotoğraflara vurgu yapılarak davanın reddine karar verilmiş ise de verilen karar eksik inceleme ve araştırmaya dayalıdır…
… Bu nedenle maddi gerçeğin ortaya çıkarılması için davacı ve boşandığı eşinin fiilen birlikte yaşayıp yaşamadıklarının, yukarıda belirtilen hususlar ve ilkeler çerçevesinde araştırılarak, davacı ile boşandığı eşinin kayıtlı adresleri yönünden ayrı ayrı geniş kapsamlı, titizlikle ve gerekirse bilgi edinilen şahısların isim ya da sıfatları da tutanağa eklenmek suretiyle deliller marifetiyle araştırılmalı, ihtilaf konusu dönem içerisinde davacı ve eşinin kayıtlı adreslerinde görev yapan mahalle muhtar ve azalarının kanaat edinmeye yetecek sayıda tanık sıfatıyla bilgi ve görgülerine başvurulmalı, çelişki oluşursa giderilmeli; böylece “boşanılan eşle eylemli olarak birlikte yaşama” olgusunun mevcut olup olmadığı, toplanan tüm kanıtlar ışığı altında değerlendirildikten sonra elde edilecek sonuca göre hüküm kurulmalıdır…” (Yargıtay 10. HD. 2020/7974 E., 2020/6431 K., 11.11.2020 T.).
HİLELİ BOŞANMAYLA YETİM AYLIĞI ALMA SUÇ MUDUR?
Eski uygulamada hileli boşanmayla yetim aylığı aldığı tespit edilen kişiler hakkında ödemeler iade talep edildiği zaman ceza mahkemelerinde de dolandırıcılık iddiasıyla davalar açılmaktaydı. Ancak günümüzde Yargıtay, boşanma gerekçesinin doğruluğunu araştırma hususunda boşanma kararını verecek hakime araştırma yetkisi vermediğinden, maaş almak amacıyla yapılan boşanmaların hileli davranış olarak vasıflandırılamayacağına karar vermektedir.
“Evliliğin en az bir yıl sürmesi ve eşlerin birlikte başvurması ya da bir eşin diğerinin davasını kabul etmesi halinde, evlilik birliğinin temelinden sarsılmış sayılacağı; hakimin, tarafların iradelerini serbestçe açıkladıklarına kanaat getirmesi ve boşanmanın mali sonuçlarıyla çocukların durumu hususunda taraflarca kabul edilecek düzenlemeyi uygun bulması halinde de boşanmaya hükmolunacağı vurgulanmaktadır. Olaya bu açıdan bakıldığında zikredilen maddeye göre açılan boşanma davalarında yasa, boşanma gerekçesinin doğruluğunu araştırma hususunda boşanma kararını verecek hakime araştırma yetkisi vermediğinden, maaş almak amacıyla yapılan boşanmalar dahi hileli davranış olarak vasıflandırılmaz.” (Yargıtay 23. CD. 2015/228 E., 2015/36 K., 25.03.2015 T.).
Benzer yazılar için bkz.
https://hkavukatlik.com/emekli-hekim-maas-davasi/
https://hkavukatlik.com/kanser-ilaci-davasi-avukati/