MEMNU HAKLARIN İADESİ
Memnu hakların iadesi 5352 sayılı Adli Sicil Kanunun 13/A maddesinde düzenlenmiştir. Memnu hakların iadesine yasaklanmış hakların geri verilmesi de denir. Bununla birlikte memnu hakların iadesinin sınırlarını kanun belirlemiştir. Dolayısıyla memnu hakların geri verilmesi talebinde bulunurken alanında uzman, deneyimli ve tecrübe sahibi bir avukattan yardım almanız olası hak kayıplarının önüne geçecektir.
Aşağıda yasaklanmış hakların iadesi nedir, memnu hakların iadesi şartları, memnu hakların iadesi talebi, yasaklanmış hakların iadesi talebinin incelenmesi, memnu hakların iadesi kanun yolu, adli sicil, memnu hakların iadesi masrafı, kamu hizmetlerinden yasaklanma, memuriyetten mahrumiyet, seçme ve seçilme hakkından yoksun kalma gibi hususlar detaylı bir şekilde incelenecektir.
MEMNU HAK NEDİR?
Memnu haklar, yasaklanmış haklar olarak da ifade edilmektedir. Memnu haklar; kişinin, Türk Ceza Kanunu dışındaki kanunlar tarafından düzenlenmek suretiyle belli bir suçtan veya belli bir cezaya mahkûmiyetten dolayı hak yoksunluğu yaşamasına neden olan haklardır.
MEMNU HAKLARIN İADESİ NEDİR?
Yasaklanmış hakların iadesi Adli Sicil Kanunun 13/A maddesinde düzenlenmiştir. Yasaklanmış hakların iadesi, kişinin işlediği suç sebebiyle oluşan hak yoksunluklarının giderilmesi amacıyla sağlanan bir imkândır.
MEMNU HAKLARIN İADESİ ŞARTLARI
Yasaklanmış hakların iadesi Adli Sicil Kanunu m. 13/A’ da düzenlenmiştir. İlgili hükme göre 5237 sayılı TCK dışındaki kanunların belli bir suçtan dolayı veya belli bir cezaya mahkûmiyete bağlı hak yoksunluklarının giderilmesi için, yasaklanmış hakların geri verilmesi yoluna gidilebilecektir. Bunun için Türk Ceza Kanunu m. 53/5 ve 53/6 saklı kalmak koşuluyla, mahkûm olunan cezanın infazının tamamlandığı tarihten itibaren üç yıllık bir sürenin geçmiş olması gerekmektedir. Bunun yanında yasaklanmış hakların geri verilmesi için cezanın infaz edilmiş olması ve kişinin infazının tamamlanmasından itibaren üç yıllık süre içerisinde yeni bir suç işlememesi ve hayatını iyi halli olarak sürdürdüğü hususunda mahkemede bir kanaatin oluşması gerekecektir.
Bununla birlikte yasaklanmış hakların geri verilmesinin talep edilebilmesi için, mahkûm olunan cezanın infazına genel af veya etkin pişmanlık dışında başka bir nedenle son verilmiş ise hükmün kesinleştiği tarihten itibaren beş yıl geçmesi gerekir. Ancak bu süre kişinin mahkûm olduğu hapis cezasına üç yıl eklenmek suretiyle bulunacak süreden az olamaz.
MEMNU HAKLARIN İADESİ TALEBİ
Memnu hakların geri verilmesini talep edebilecek kişiler Adli Sicil Kanununda belirtilmiştir. İlgili hükme göre yasaklanmış hakların geri verilmesi için, hükümlünün veya vekilinin talepte bulunması gerekir. Bunun üzerine hükmü veren mahkeme veya hükümlünün ikametgâhının bulunduğu yerdeki aynı derecedeki mahkeme yasaklanmış hakların geri verilip verilmemesine ilişkin karar verir.
MEMNU HAKLARIN İADESİ TALEBİNİN İNCELENMESİ
Memnu hakların geri verilmesi için hükümlünün veya vekilinin talebi üzerine mahkeme karar vermek üzere inceleme gerçekleştirir. Mahkeme yasaklanmış hakların geri verilmesine ilişkin kararını, dosya üzerinden inceleme yaparak ya da Cumhuriyet savcısını ve hükümlüyü dinleyerek verebilir.
MEMNU HAKLARIN İADESİ KANUN YOLU
Memnu hakların geri verilmesine ilişkin mahkeme kararına karşı kanun yoluna başvurulabilir. Yasaklanmış hakların geri verilmesi talebi üzerine mahkemenin verdiği karara karşı, hükümle ilgili olarak Ceza Muhakemesi Kanununda öngörülen kanun yoluna başvurulabilir. Ancak kanun yoluna başvuru yapmak için Ceza Muhakemesi Kanununda aranan şartların bilinmesi gerekir. Bu sebeple yasaklanmış hakların geri verilmesi ve Ceza Muhakemesi Kanunu hususlarında deneyim ve bilgi sahibi bir avukatla beraber başvuru yapılması hak kaybı yaşamanızı engelleyerek mahkeme tarafından talebin değerlendirilmesinde fayda sağlar.
MEMNU HAKLARIN İADESİ ADLİ SİCİL
Memnu hakların geri verilmesine ilişkin karar, kesinleşmesi halinde, adli sicil arşivine kaydedilir. Yasaklanmış hakların iadesine karar verilmesi halinde de ilgili suç adli sicil kaydından silinmez. Bununla birlikte adli sicil arşiv kaydı kişiyi herhangi bir haktan yoksun bırakmak için kullanılamaz. Ancak kanunlarda bu konuda özel düzenleme olması halinde yasaklanmış hakların iadesine ilişkin arşiv kaydı bazı hukuki işlemlere esas alınabilecektir.
“Yasaklanmış hakların geri verilmesine karar verildiğinde adli sicil bilgileri silinmemektedir. Ancak geri vermeye ilişkin karar adli sicil arşivine kaydedilmektedir. (5352 sayılı Kanun md.l3/A,f.6). Silinen ancak arşiv kaydına alınan kayıtlar “kural olarak” kişiyi herhangi bir haktan yoksun bırakmak için dayanak olarak kullanılamaz (5352 sayılı Kanun md.10/2) ise de, kanunlarda bu konuda özel düzenleme olması halinde söz konusu arşiv kaydı hak yoksunluğu dahil bazı hukuki işlemlere esas alınabilecektir (5352sayılı Kanun md.10/2).” (Yargıtay Kararı – 8. CD., E. 2021/6007 K. 2021/16249 T. 16.6.2021)
MEMNU HAKLARIN İADESİ MASRAFI
Yasaklanmış hakların geri verilmesi için başvuru yapılması halinde birtakım masraflar oluşabilir. Yasaklanmış hakların geri verilmesi yoluna başvurulması nedeniyle oluşan bütün masraflar hükümlü tarafından karşılanır.
MEMURİYETTEN MAHRUMİYET
İster Türk Ceza Kanunundan isterse özel bir yasadan kaynaklansın memuriyetten mahrumiyet memnu hakların iadesi yoluyla giderilebilir. İlgili kanun maddesinde düzenlenen süreler geçtikten sonra talepte bulunan iyi halli yükümlü için memnu hakların iade edildiğinin bir kararla tespit edilmesi gerekir Çünkü mahkeme, memnu hakların iadesine talep üzerine karar vermektedir.
Memur olmak için hangi şartların taşınması gerektiği 657 sayılı Devlet Memurluğu Kanununda düzenlenmiştir. Adli sicil kaydının devlet memurluğuna etkisi için Devlet Memurluğu Kanunu m. 48/5 esas alınmalıdır. İlgili hükme göre Türk Ceza Kanunu m.53’ de belirtilen süreler geçmiş olsa bile; kasten işlenen bir suçtan dolayı bir yıl veya daha fazla süreyle hapis cezasına ya da affa uğramış olsa bile devletin güvenliğine karşı suçlar, Anayasal düzene ve bu düzenin işleyişine karşı suçlar, zimmet, irtikâp, rüşvet, hırsızlık, dolandırıcılık, sahtecilik, güveni kötüye kullanma, hileli iflas, ihaleye fesat karıştırma, edimin ifasına fesat karıştırma, suçtan kaynaklanan malvarlığı değerlerini aklama veya kaçakçılık suçlarından mahkûm olan kişiler devlet memuru olamazlar. Dolayısıyla devlet memuru olmak isteyen kişiler bu hükümde sayılan suçlardan birini işlemeleri halinde memur olamazlar. Başka bir anlatımla geçmişte işlenen suç, 657 sayılı Devlet Memurluğu Kanununun 48/5 maddesinde düzenlenen suçlardan biri ise memnu hakların iadesi kararı devlet memuru olmak için aranan şartları sağlama bakımından bir sonuç doğurmaz.
“Memnu hakların iadesi kararı, 657 sayılı Kanunun anılan 48/A-5. maddesinde sayılan yüz kızartıcı suçlar dışında kalan suçlar bakımından devlet memuru olabilme koşulları yönünden ehliyetsizliği geleceğe dönük olarak ortadan kaldırmakta, ancak anılan Yasa maddesinde devlet memuru olabilmek için yüz kızartıcı suçlardan mahkum olmamak koşulu arandığından, memnu hakların iadesi kararı, yüz kızartıcı bir suçtan dolayı mahkumiyet kararı almış kişiler yönünden devlet memuru olabilme koşullarını sağlama bakımından bir hak doğurmamaktadır.”( Danıştay Kararı – İDDK., E. 2007/2368 K. 2011/1214 T. 17.11.2011)
“Bununla birlikte, memnu hakların iadesi kararı, ilgili kişiye bu karar uyarınca doğrudan memuriyete alınma hakkı vermeyip, memuriyete başvurma hakkı sağlayacağı ve idarenin bu konuda kadro ve ihtiyaç durumunu gözeterek takdir yetkisini kullanacağı da açıktır.
Bakılan uyuşmazlıkta, 2015/1 Engelli Kamu Personeli Seçme Sınavı (EKPSS) sonucuna göre, Diyanet İşleri Başkanlığı Tunceli İli, … İlçe Müftülüğüne hizmetli olarak yerleştirilen davacı hakkında, adli sicil kayıtlarının tetkiki sonucunda yasa dışı silahlı örgüt kurmak veya katılmak suçundan dolayı mahkumiyetinin bulunduğu ve bu mahkumiyeti nedeniyle 657 sayılı Kanun’un 48/A-(5) maddesinde düzenlenen Devlet memurluğuna alınma şartlarını taşımadığı gerekçesiyle atamasının yapılmaması yolunda dava konu işlem tesis edilmiş ise de, anılan işleme dayanak alınan mahkumiyeti hakkında, Engelli Kamu Personeli Seçme Sınavından önce hakkında memnu haklarının iadesine karar verilmiştir.
Bu duruma göre; mahkûmiyetine bağlı hak yoksunluğu, memnu hakların iadesi kararı ile ortadan kalkmış olan ve Devlet memuru olarak atanmasında hukuki bir engeli kalmayan davacının atamasının yapılmamasına ilişkin dava konusu işlemde hukuka uyarlık, davanın reddi yolundaki idare mahkemesi kararında ise hukuki isabet bulunmamaktadır.”( Danıştay Kararı – 12. D., E. 2017/248 K. 2021/967 T. 24.2.2021)
UYUŞTURUCU MADDE KULLANMA SUÇUNDA MEMNU HAKKIN İADESİ
Uyuşturucu madde kullanma suçu ile ilgili oluşan hak yoksunluklarının giderilmesi için yasaklanmış hakların iadesi yoluna başvurulabilir. Buna ilişkin olarak örneğin mahkûm olunan cezanın infazının tamamlandığı tarihten itibaren üç yıllık bir süre geçmiş olmalıdır. Üç yıllık süre tamamlanmadan yapılan memnu hakların iadesi talepleri reddedilecektir.
“Uyuşturucu madde kullanmak suçundan verilen hapis cezasına mahkûmiyetin doğal sonucu olarak yasaklanan haklarının geri verilmesi talebinde bulunan hükümlünün hukuki durumunun 5352 sayılı Yasa’nın 13/A maddesinde belirtilen şartlar ışığında değerlendirilerek, 1 yıl 15 gün hapis cezasının infaz tarihi olan 08/10/2011 tarihinden itibaren, hükümlünün talep tarihi olan 29.01.2014 tarihinde ve “yasaklanmış hak bulunmadığının tespitine” ilişkin karar tarihi olan 05.02.2014 itibari ile henüz 5352 sayılı Adli Sicil Kanunu’nun “Yasaklanmış Hakların Geri Verilmesi” başlıklı 13/A maddesinin 1. fıkrasının (a) bendinde yer alan “Mahkûm olunan cezanın infazının tamamlandığı tarihten itibaren üç yıllık bir sürenin geçmiş olması” şartının gerçekleşmediği gözetilerek yasaklanmış hakların geri verilmesi talebinin bu gerekçe ile “reddine” karar verilmesi gerekirken hatalı gerekçeyle “yasaklanmış hak bulunmadığının tespitine” karar verilmesi yasaya aykırı olup, kanun yararına bozma talebi sonucu bakımından yerinde görülmüştür.”( Yargıtay Kararı – 10. CD., E. 2016/3143 K. 2017/4926 T. 19.10.2017)
SEÇME VE SEÇİLME HAKKINDAN YOKSUN KILINMA
Anayasada güvence altına alınmış haklardan birisi de seçme ve seçilme hakkıdır. Seçme ve seçilme hakkı her birey için çok önemlidir. Geçmişte yer alan bir mahkûmiyet sebebiyle seçme ve seçilme hakkından mahrumiyet kişiye zarar verir. Bu kapsamda genellikle seçme ve seçilme hakkından doğrudan etkilenen belediye başkanları, belediye başkan adayları, muhtarlar, milletvekilleri ve siyasi parti üyeleri gibi kişiler memnu hakların iadesi talebinde bulunurlar. Böylelikle ileride seçme ve seçilme hakkından mahrum kalmak istemeyen milletvekili, siyasi parti üyesi, muhtar, belediye başkanı ya da belediye başkan adayları memnu hakların geri verilmesini talep ederek hak kayıplarının önüne geçebilir.
SÜRÜCÜ BELGESİNİN GERİ ALINMASI
Sürücü belgesinin(Ehliyetin) geri alınması memnu hakların iadesi yoluyla giderilebilir. İlgili kanun maddesinde düzenlenen süreler geçtikten sonra talepte bulunan iyi halli yükümlü için memnu hakların iade edildiğinin bir kararla tespit edilmesi gerekir Çünkü mahkeme, memnu hakların iadesine talep üzerine karar vermektedir. Daha sonra sürücü belgesinin geri alınmasına ilişkin hak yoksunluklarının kaldırılmasıyla, kişiler bu haklarına dayanarak taleplerde bulunabileceklerdir.
SİLAH RUHSATI MEMNU HAKLARIN İADESİ
Silah ruhsatı alınması bazı mahkûmiyet veya ceza kararları sebebiyle yasaklanmış olabilir. Bu gibi durumlarda memnu hakların iadesi yoluna başvurarak silah ruhsatı ile ilgili haklar geri alınabilir. Yasaklanmış hakların geri alınması kurumu, Türk Ceza Kanunu dışındaki kanunlarla belli bir suç veya ceza mahkûmiyetine bağlı olarak doğrudan veya mahkûmiyetin yasal sonucu olarak öngörülen hak yoksunluklarının, cezanın infaz edilmesinden itibaren ya da infaza hukuki bir nedenle son verilmesi halinde kararın kesinleşmesinden itibaren mahkûmun iyi halini gözetir. Dolayısıyla mahkeme tarafından, yeni bir suç işlemediği ortaya konulan ve hayatını iyi halli olarak geçirdiği kanaatine ulaşılan kişiler, mahkemeden talepte bulunarak silah ruhsatına ilişkin haklarını tekrar elde edebilirler.
“Somut olayda;
08.01.2016 tarihli dilekçesiyle yasaklanmış hakların geri iadesi talebinde bulunan hükümlü Niksar Asliye Ceza Mahkemesi’nce 6136 sayılı Yasanın 13/1, 765 sayılı TCK’nın 59 ve 647 sayılı Yasanın 4-6. maddeleri gereğince verilip ertelenen mahkumiyet hükmü Dairemizin temyiz incelemesi sonucu 30.04.1998 tarihinde kesinleştiği,bu tarihten itibaren hakkında verilmiş hükümlülük kaydına rastlanmadığı dosya kapsamından ve UYAP sisteminde yapılan araştırmadan anlaşıldığı,mahkemece hükümlünün ateşli silah ruhsatı alma olanağının bulunmadığı ve arşiv kaydının silinmesinin mümkün olmadığı gerekçesiyle talebinin kabul edilmediği, cezasının infaz edildiği tarih olarak kabul edilen 30.04.1998’den itibaren 5352 sayılı Adli Sicil Kanunu’nun 13/A maddesinde yer alan 3 yıllık süre geçmiş olan hükümlünün, daha sonra yeni bir suç işleyip işlemediği araştırılarak ve hayatını iyi halli olarak sürdürdüğü kanaatine ulaşılması durumunda yasaklanmış hakların geri verilmesi yoluna gidilmesi gerektiği gözetilmeden yazılı şekilde karar verilmesi… BOZULMASINA, 16.06.2021 gününde oybirliğiyle karar verildi.”( Yargıtay Kararı – 8. CD., E. 2021/6007 K. 2021/16249 T. 16.6.2021)
GENEL BİLGİLER
YASAKLANMIŞ HAKLARIN GERİ VERİLMESİ KARARI NASIL ALINIR
Yasaklanmış hakların geri verilmesi kararı nasıl alınır ile ilgili hususta yukarıda yer verilen yazıda ayrıntılı değerlendirme yapılmıştır.
YASAKLANMIŞ HAKLARIN GERİ VERİLMESİ NE DEMEK
Yasaklanmış hakların geri verilmesi ne demek olduğu ile ilgili hususta yukarıda yer verilen yazıda ayrıntılı değerlendirme yapılmıştır.
YASAKLANMIŞ HAKLARIN GERİ VERİLMESİ KARARI ALINMASI
Yasaklanmış hakların geri verilmesi kararı alınması ile ilgili hususta yukarıda yer verilen yazıda ayrıntılı değerlendirme yapılmıştır.
YASAKLANMIŞ HAKLARIN İADESİ
Memnu hakların iadesi ile ilgili hususta yukarıda yer verilen yazıda ayrıntılı değerlendirme yapılmıştır.
MEMNU HAKLARIN İADESİ SİLAH RUHSATI
Memnu hakların iadesi silah ruhsatı ile ilgili hususta yukarıda yer verilen yazıda ayrıntılı değerlendirme yapılmıştır.
MEMNU HAKLARIN İADESİ EHLİYET
Memnu hakların iadesi ehliyet ile ilgili hususta yukarıda yer verilen yazıda ayrıntılı değerlendirme yapılmıştır.
MEMNU HAKLARIN İADESİ DANIŞTAY KARARLARI
Memnu hakların iadesi Danıştay kararları ile ilgili hususta yukarıda yer verilen yazıda ayrıntılı değerlendirme yapılmıştır.
MEMNU HAKLARIN İADESİ ALAN MEMUR OLABİLİR Mİ?
Memnu hakların iadesi alan memur olabilir mi ile ilgili hususta yukarıda yer verilen yazıda ayrıntılı değerlendirme yapılmıştır.
MEMNU HAKLARIN İADESİ DAVASI
Memnu hakların iadesi davası ile ilgili hususta yukarıda yer verilen yazıda ayrıntılı değerlendirme yapılmıştır.
MEMNU HAKLARIN GERİ VERİLMESİ
Memnu hakların geri verilmesi ile ilgili hususta yukarıda yer verilen yazıda ayrıntılı değerlendirme yapılmıştır.
MEMNU HAKLARIN GERİ ALINMASI NEDİR
Memnu hakların geri alınması nedir ile ilgili hususta yukarıda yer verilen yazıda ayrıntılı değerlendirme yapılmıştır.