Özel hastaneler, sağlık hizmetlerine erişimi artıran ve kamunun üzerindeki yükü hafifleten vazgeçilmez kuruluşlardır. Buna karşın, kâr amacıyla çalışmaları onları hukuki ve etik bakımdan özellikle hassas bir denetim alanına sokar. 30 Ocak 2025’te yürürlüğe giren son Özel Hastaneler Yönetmeliği, hasta güvenliğini doğrudan etkileyen birtakım fiilleri “kesinlikle yasak” sayarak madde 43’te uzun bir liste hâlinde toplamıştır. Aşağıdaki açıklamalar, Yönetmelik’in ruhunu bozmadan, uygulamada en sık karşımıza çıkan yasak eylemleri ve bunların olası yaptırımlarını ayrıntılı biçimde ele almaktadır. Okuyacağınız metin, hastane yöneticileri ve sağlık hukuku profesyonelleri için pratik bir rehber niteliği taşımakla birlikte hekimler, hastane personeli ve hatta hastalar açısından da yol gösterici olacaktır.
Ruhsat ve İzin Belgelerine İlişkin Yasaklar
Hiç kuşkusuz her özel hastane, faaliyet ruhsatı almaksızın kapılarını açamaz; açtığı takdirde yalnızca idari para cezası değil, anında faaliyet durdurma kararıyla da karşılaşır. Buna ek olarak, mevcut ruhsatta yer almayan yatak kapasitesini keyfî biçimde artırmak, ek ünite açmak veya şube niteliğinde ayrı bina işletmek de yasak kapsamına girer. Sağlık Bakanlığı’ndan ön onay alınmadan gerçekleştirilen her fiziki değişiklik, hastanenin bir bölümünün mühürlenmesine kadar gidebilen ağır tedbirleri beraberinde getirir.
Uzmanlık Alanı ve Donanıma Aykırılıklar
Bir hastane, ruhsatında belirtilmeyen dalda hasta kabul edemez; ederse bu durum hem uzmanlık dışı uygulama hem de yetkisiz tedavi sayılarak idari para cezası, malpraktis davaları ve hizmet biriminin kapatılması riskini doğurur. Küçük bir örnekle açıklarsak: Kalp cerrahisi için gerekli yoğun bakım donanıma sahip olmayan bir hastanede açık kalp ameliyatı yapılması, hem hastanın yaşam hakkını tehlikeye atar hem de Yönetmelik’in ihlali nedeniyle ağır yaptırım sebebidir.
Ücretlendirme ve Finansal Sınır İhlalleri
Yönetmelik; genel sağlık sigortası kapsamındaki hastalardan ilave ücret alınmasını titiz ölçütlere bağlamıştır. Bakanlıkça duyurulan gündelik tavan ücretin üzerindeki her talep, SGK anlaşmasının askıya alınmasına yol açabilir. Üstelik aykırı tahsilat, “haksız kazanç” nedeniyle haksız fiil tazminatına dahi dönüşebilir. Hastalar, fazladan ödedikleri tutarı faiziyle birlikte geri isteyebilirler.
Eczane ve İlaç Satışı Sınırları
Hastane eczaneleri yalnızca kurum içi servislere ve yatan hastalara ilaç temin edebilir; dışarıya perakende satış yapamaz. Ayrıca eczane, stok seviyesini aşan miktarda kontrole tabi ilaç bulunduramaz. Aksi hâl, hem hastanenin hem de sorumlu eczacının meslekten men edilmesine kadar uzanan disiplin süreci doğurur.
Personel ve Yetkinlik İhlalleri
Tıbbi personelin çalışma belgesi olmadan istihdam edilmesi veya yabancı hekimlerin yetkisiz klinik faaliyet yürütmesi kesin yasaktır. Hekimle imzalanan hizmet sözleşmesi dahi sorumluluğu ortadan kaldırmaz. Denetimlerde tespit edilen her çalışan, hastane ile birlikte kişisel para cezasıyla karşılaşır; durumun vahametine göre cumhuriyet savcılığına suç duyurusu yapılabilir.
Tesis Kullanımı ve İkamet Yasağı
Hastane binaları, ikamet amacına ayrılabilecek mekânlar değildir. Doktor lojmanı veya misafirhane oluşturmak için bile ruhsatta değişiklik gerekir. Buna ek olarak, ruhsatın gösterdiği adres dışında geçici klinik kurulması — örneğin otel odasında estetik operasyon yapılması — Yönetmelik’e açıkça aykırıdır ve mühürleme cezasını tetikler.
Veri Gizliliği ve Mahremiyet İhlalleri
Tıbbi veriler, 6698 sayılı KVKK doğrultusunda işlenmelidir. Hasta mahremiyetini ihlal eden her paylaşım veya özensiz saklama, Kişisel Verileri Koruma Kurumu nezdinde para cezası; eğer veriler kamuya sızarsa veri ihlali bildirimi zorunluluğu doğurur. Yönetmelik, bu konuda ayrıca mesul müdürün sorumluluğunu da açıkça düzenlemiştir.
Hizmet Alımı ve Dış Kaynak Kullanımı
Hastaneler; temizlik, yemek, çamaşırhane gibi destek hizmetlerini dış kaynak yoluyla sağlayabilirken tıbbi çekirdek aktiviteler, örneğin yoğun bakım yönetimi veya ameliyathane işlemleri, klinik hizmet alımı şeklinde üçüncü kişilere devredilemez. Bu sınırın aşılması hâlinde hem sözleşme iptali hem de ruhsatın askıya alınması söz konusu olur.
Hastane Amacına Aykırı Faaliyetler
Kurucusu bir şirket ya da vakıf olsa bile hastane binasında ticari tanıtım standı açmak veya ana şirketin idari ofislerini burada işletmek yasaktır. Hastane ruhsatı, yapının tümünü sağlık hizmetine tahsis eder; dolayısıyla ticari showroom, konferans ya da ürün lansmanı gibi etkinlikler için ayrı izin alınmalıdır.
Suç Teşkil Eden Tıbbi İşlemler
Yasa dışı organ nakli, tıbbi indikasyon olmadan cinsiyet seçimi vb. uygulamalar, yalnızca Yönetmelik ihlali değil, aynı zamanda Türk Ceza Kanunu bakımından suçtur. Tespit hâlinde adlî makamlara sevk zorunludur; hastane, ruhsat iptaline ek olarak hapis cezalarıyla da karşılaşabilir.
Denetim Süreçlerinin Engellenmesi
Bakanlık müfettişlerinin incelemesini engellemek suretiyle evrak saklamak veya yanıltıcı bilgi vermek, doğrudan denetim engelleme fiili olup ağırlaştırılmış idari para cezasına tabidir. İleri aşamada ruhsat askıya alınır ve denetim tekrarı zorunlu tutulur.
Reklam ve Tanıtımda Yanıltıcı Faaliyetler
Hastanelerin 1219 sayılı Tababet Kanunu’na göre tıbbi reklam yapması yasaktır. Hasta çekmek amacıyla “en iyi”, “kesin sonuçlu” gibi yanıltıcı beyanlar kullanmak, hem İdari Yaptırım Yönetmeliği’ne hem de Reklam Kurulu kararlarına aykırıdır. Para cezasının yanı sıra reklamın yayından kaldırılması kararı verilir.
Sonuç
Özel hastanelerin sunduğu hizmetlerin güvenli, erişilebilir ve etik bir çerçevede kalması, yukarıda özetlenen yasaklara titizlikle riayet edilmesine bağlıdır. Ruhsat süreçlerinden mali uygulamalara, veri gizliliğinden reklam yasağına dek her başlık, yalnızca kurumun itibarını değil, hastaların yaşam hakkını doğrudan korur. Yönetmelik’in koyduğu sınırlar, sağlık sisteminin sürdürülebilirliği ve kamu sağlığı için vazgeçilmezdir.
Sık Sorulan Sorular
- Ruhsat almadan hizmet verilir mi?
- Hayır. Ruhsatsız faaliyet tespiti hâlinde hastane derhâl mühürlenir ve yetkililere idari para cezası uygulanır.
- Yatak sayısını artırmak için hangi izin gerekir?
- Hastanenin yerleşim planı revizyonu için önce İl Sağlık Müdürlüğü’ne başvurulur, ardından Bakanlık onayı alınır.
- Hastane eczanesi dışarıya ilaç satabilir mi?
- Hayır, eczane yalnızca kurum içi kullanıma açıktır; dış satış, eczane ruhsatının iptaline yol açar.
- Uzmanlık belgesi olmayan hekim çalıştırılabilir mi?
- Kesinlikle hayır. Yetkisiz hekim çalıştırılması hem para cezası hem de mesul müdür hakkında adlî işlem gerektirir.
- Hasta verileri nasıl korunmalı?
- Tüm hasta bilgileri KVKK’ya uygun şekilde şifrelenmeli, yetkisiz erişime kapalı sunucularda saklanmalıdır.
- İlave ücret alınmayacak hizmetler hangileridir?
- Acil müdahale, yoğun bakım ve Bakanlık tebliğinde sayılan zorunlu işlemler için ilave ücret talep edilemez.
- Hastane farklı adreste poliklinik açabilir mi?
- Ruhsat harici adreste klinik açmak için yeni ruhsat alınması gerekir; aksi hâlde klinik kapatılır.
- Hizmet alımı hangi birimler için serbest?
- Temizlik, güvenlik ve yemek gibi destek hizmetleri dış kaynakla yürütülebilir; klinik hizmetler devredilemez.
- İkamet amaçlı kullanım neden yasak?
- Hastanenin tüm alanları sağlık hizmetine ayrılmıştır; yangın ve acil durum standartları bunu zorunlu kılar.
- Yaptırımların hukuki dayanağı nedir?
- Özel Hastaneler Yönetmeliği madde 48 ile 2219 sayılı Hususi Hastaneler Kanunu’nun cezai hükümleri bu konuda esastır.