A- TRAFİK KAZASINDA HATIR TAŞIMASI NEDİR?

Trafik kazasında hatır taşıması, bir kimsenin ücretsiz olarak, bir karşılık alınmadan veya bir yarar sağlanmadan taşınması halidir. Bir diğer ifadeyle, karşılıksız veya önemsiz bir karşılıkla bir kişinin yolcu olarak taşınmasıdır. Kanun koyucu, trafik kazasında hatır taşıması, menfaat karşılığı yapılmadığı için tazminattan uygun bir indirim yapılması gerektiğini düzenlemiştir.

B- TRAFİK KAZASINDA HATIR TAŞIMASI KANUNİ DÜZENLEME

2918 sayılı Karayolları Trafik Kanunu (KTK) md. 87/1, yaralanan veya ölen kişi, hatır için karşılıksız taşınmakta ise veya motorlu araç, yaralanan veya ölen kişiye hatır için karşılıksız verilmişse, işletenin veya araç işleticisinin bağlı olduğu teşebbüs sahibinin sorumluluğunun ve motorlu aracın maliki ile işleteni arasındaki ilişkide araca gelen zararlardan dolayı sorumluluğun genel hükümlere tabi olduğunu düzenlemektedir. Genel hüküm olan Türk Borçlar Kanunu (TBK) md. 51 ise hâkimin, tazminatın kapsamını ve ödenme biçimini, durumun gereği ve özellikle kusurun ağırlığını göz önüne alarak belirleyeceğini düzenlemektedir.

“Hatır taşıması bir kimseyi ücretsiz olarak ve bir karşılık almadan ve bir yararı bulunmadan taşıma halidir. Yani hatır için taşımada taşımanın karşılıksız olması veya alınan karşılığın önemsiz olması gerekir. Taşıma, işletenin veya sürücünün değil taşınanın yararına olmalıdır. 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanunu ve trafik mevzuatı uyarınca ehliyeti olmayan sürücülerin araç kullanması yasaktır. Zira ehliyeti olmayan kimsenin gerekli eğitimleri almaması sebebiyle tehlikeli bir şekilde araç kullanma ve hata yapma riski yüksektir. Ehliyetsiz olduğu bilinen bir sürücü idaresindeki araca binilmesi zararın doğmasına veya artmasına sebebiyet vermektedir. Hatır taşıması, sigorta teminatı kapsamında ise de, hatır taşımaları bir menfaat karşılığı olmadığından, bu gibi taşımalarda 6098 sayılı TBK’nın 51. maddesi (818 sayılı BK. 43. maddesi) uyarınca tazminattan uygun bir indirim yapılması, gerek öğretide gerekse Yargıtay İçtihatlarında benimsenmiş ve yerleşmiş bulunmaktadır.” (YARGITAY 17. HD. 2018/2940 E., 2020/6672 K., 05.11.2020 T.)

C- TRAFİK KAZASINDA HATIR TAŞIMASI ŞARTLARI NELERDİR?

1- TRAFİK KAZASINDA HATIR TAŞIMASI İÇİN YALNIZ YOLCUNUN YARARI BULUNMALIDIR.

Trafik kazasında hatır taşıması için yalnız yolcunun yararı bulunmalıdır. Bunun için ise taşımanın bedelsiz yapılması yani sırf hatır için yapılması gerekir. Böylece, yolcunun ivazsız bir şekilde taşınması neticesinde zararın bir kısmı tazminat alacaklısı üzerinde bırakılarak tazminattan uygun bir indirim yapılır.

“Mahkemece, yazılı gerekçeyle hesaplanan tazminattan, hatır taşıması nedeni ile (B.K. 43. md.) indirim yapılmamış ise de somut olayda, davacı ile davalının trafik sigortacısı olduğu araç sürücüsü arasında yakın akrabalık bağının bulunmadığının anlaşılması ve müteveffanın karakoldaki şikayet işlemini yapmak üzere karakola götürülmesine yardımcı olmak amacıyla taşınan kişinin menfaati için yapılan bir taşıma olduğu hususu göz önüne alındığında tazminattan %20 oranında hatır taşıması indirimi yapılarak karar verilmesi gerektiğinin gözetilmemesi doğru olmayıp bozmayı gerektirmiştir.” (YARGITAY 17. HD. 2018/1486 E., 2019/11495 K., 04.12.2019 T.)

2- TRAFİK KAZASINDA HATIR TAŞIMASI İÇİN ELDE EDİLEN MENFAATİN EKONOMİK OLMASI GEREKMEZ.

Trafik kazasında hatır taşıması için elde edilen menfaatin ekonomik olması gerekmez. Bunun yerine, ortak toplumsal değerleri ilgilendiren bir menfaat de elde edilebilir. Dolayısıyla, taraflar arasında toplumsal değerleri ilgilendiren bir menfaatin bulunması trafik kazasında hatır taşıması indirimini engeller.

“Dava, trafik kazasından kaynaklanan destekten yoksun kalma tazminatı ve defin gideri istemine ilişkindir. Davalı …vekili yargılama aşamasındaki savunmalarında, desteğin kazaya karışan araçta hatır için taşındığını ileri sürerek belirlenecek zarardan indirim yapılması gerektiğini bildirmiştir. Hatır taşımaları bir menfaat karşılığı olmadığı cihetle, bu gibi taşımalarda 6098 sayılı TBK’nin 51.maddesi uyarınca tazminattan uygun bir indirim yapılması, gerek öğretide gerekse … İçtihatlarında benimsenmiş ve yerleşmiş bulunmaktadır. Hatır taşımasından ya da kullanmadan söz edebilmek için yaralanan ya da ölen karşılıksız taşınmış olmalıdır. Taşınan veya kullananın yararının söz konusu olduğu durumda hatır taşıması ilişkisi gündeme geleceğinden işletenin sorumluluğu genel hükümlere göre değerlendirilecek ve tazminattan indirim yapılacaktır. Bu bakımdan hatır taşıma ilişkisinin değerlendirilmesinde taşıma ya da kullanmanın kimin çıkar ve yararına olduğunun saptanması önemlidir. Yarar ekonomik olabileceği gibi, ortak toplumsal değerleri de ilgilendirebilir. Ancak taşıma ve kullanmada işletenin veya eylemlerinden sorumlu olduğu kişilerin bir çıkarı veya yararının bulunması halinde hatır taşımasından söz edilemeyecektir.” (YARGITAY 17. HD. 2018/3231 E., 2018/12869 K., 26.12.2018 T.)

3- TRAFİK KAZASINDA HATIR TAŞIMASI AÇISINDAN AKRABALIK İLİŞKİSİ

Trafik kazasında hatır taşıması açısından akrabalık ilişkisi önem taşır. Nitekim, taşınan kişi ile akrabalık ilişkisinin bulunması durumunda maddi ve manevi menfaat bulunmadığı kabul edilir. Böylece, taraflar arasında akrabalık ilişkisinin bulunduğu durumlarda, trafik kazasında hatır taşıması olmadığına karar verilmelidir.

“Kazada ölen yolcu, davalıya trafik sigortalı aracın sürücüsünün halasının oğlu ise maddi ve manevi menfaatin bulunmadığı bu taşımada hatır taşıması bulunmadığı kabul edilmelidir. Hatır taşımasından söz edebilmek için, taşımanın menfaat karşılığı olmaması gerektiğinden, müteveffa ve sürücünün arasındaki akrabalık bağı araştırılarak, sonucuna göre karar verilmesi gerekirken, mahkemece sadece sürücünün müteveffa Halis’in dünürlerini şikayet için karakola götürdüğü ve dönüşte kaza yaptığı beyanı ile Halis’i hatır için taşıdığının anlaşıldığı gerekçesiyle tazminattan indirim yapılmış olması doğru görülmemiştir.” (YARGITAY 17. HD. 2014/21091 E., 2017/3831 K., 10.04.2017 T.)

4- TRAFİK KAZASINDA HATIR TAŞIMASI AÇISINDAN ARKADAŞLIK İLİŞKİSİ

Trafik kazasında hatır taşıması açısından akrabalık ilişkisinden farklı olarak tarafların arkadaş olması durumunda hatır taşıması indirimi yapılmalıdır. Bu kapsamda, eğlenmek için arkadaşın taşınması durumunda herhangi bir menfaat bulunmadığı için tazminattan hatır taşıması indirimi yapılmalıdır.

“Somut uyuşmazlıkta; dosya kapsamından müteveffa ile aracı kullanan dava dışı sürücünün yakın
arkadaş oldukları birlikte eğlenmek için araca bindikleri, sürücünün, müteveffadan taşıma için herhangi bir menfaatinin olmadığı anlaşılmakta olup bu durum karşısında desteğin sürücünün alkollü olduğunu bilerek araca binmesi nedeni ile mahkemece bilirkişi raporunda belirlenen tazminat miktarından müterafik kusur indirimi yapılmasında; Yine müteveffa destek ile araç sürücüsünün arkadaş oldukları birlikte gezip eğlenmek amacı ile araca bindikleri ve bu esnada kazanın meydana geldiği anlaşıldığına göre desteğin yolcu olarak taşınmasının hatır taşımacılığı kapsamında olduğu kabulüyle hesaplanan maddi tazminattan hatır taşıması indirimi yapılmasında da bir isabetsizlik yoktur.” (İSTANBUL BAM 9. HD. 2018/4033 E., 2020/4066 K., 03.12.2020 T.)

5- TRAFİK KAZASINDA HATIR TAŞIMASI AÇISINDAN İŞÇİNİN TAŞINMASI

Taşıma ve kullanmada işletenin veya eylemlerinden sorumlu olduğu kişilerin bir çıkarının veya yararının bulunması halinde hatır taşımasından söz edilemez. İşçilerin taşınması da çıkar veya yararın bulunduğu haller arasındadır. Dolayısıyla, işçilerin taşınması sırasında kaza meydana gelirse, söz konusu taşıma trafik kazasında hatır taşıması olarak değerlendirilmez.

“Yarar ekonomik olabileceği gibi, ortak toplumsal değerleri de ilgilendirebilir. Ancak taşıma ve kullanmada işletenin veya eylemlerinden sorumlu olduğu kişilerin bir çıkarı veya yararının bulunması halinde hatır taşımasından söz edilemeyecektir. Somut olayda, dava dışı yaralanan …’nin 24/11/2016 tarihli duruşmadaki beyanında; davalıyla ve motosikletin sürücüsü Arif Kuzucu ile akraba olduğu, davalıya ait tarlada çiftçilik işlerinde aylık belirli bir ücret karşılığında çalıştığı, çalıştığı süre içerisinde tarlalara patronu olan bu kişilerin vasıtasıyla gelip gittiği, kaza günü tarlada işi bittikten sonra sürücü Arif Kuzucu’nun kullandığı motosikletin arkasına binerek köye döndükleri esnada kazanın olduğu anlaşılmaktadır. Dava dışı yaralanan …’nin duruşmadaki beyanı, tüm dosya kapsamı ve soruşturma doyasındaki ifadeler göz önüne alındığında, söz konusu taşımanın hatır taşıması olarak değerlendirilemeyeceği açıktır.” (YARGITAY 17. HD. 2017/1484 E., 2019/10976 K., 21.01.2019 T)

6- TRAFİK KAZASINDA HATIR TAŞIMASI İNDİRİMİ TARAFLARCA TALEP EDİLMELİDİR

Trafik kazasında hatır taşıması indiriminin talep edilebileceği hallerde, tarafların bu durumu ortaya koyarak indirim talep etmesi gerekir. Mahkeme tarafından konuya ilişkin resen bir inceleme yapılmaz. Dolayısıyla, trafik kazasında hatır taşımasının şartları bulunsa da taraflarca talep edilmezse indirim yapılamayacaktır.

“Bununla birlikte, hatır taşımaları bir menfaat karşılığı olmadığından, bu gibi taşımalarda 818 sayılı sayılı Borçlar Kanunu’nun 43. maddesi uyarınca tazminattan uygun bir indirim yapılması, gerek öğretide gerekse Yargıtay İçtihatlarında benimsenmiş ve yerleşmiş bulunmakta ise de bu indirimin yapılabilmesi için davalının savunmasında bu hususu ileri sürmesi icap eder. Davalı G. Sigorta AŞ vekili, hatır taşıması savunmasında bulunmuş olup davalı E.. D.., davaya cevap vermemiş ve duruşmalara katılmamış, davalı M.. T.. yönünden açılan dava ise atiye bırakılmıştır. Bu durumda mahkemece, sadece davalı G. Sigorta AŞ yönünden hatır taşıması indirimi yapılması gerekirken yanılgılı değerlendirme ile tüm davalılar yönünden indirim yapılması isabetli değildir.” (YARGITAY 17. HD. 2013/7135 E., 2014/6481 K., 28.04.2014 T.)

D- TRAFİK KAZASINDA HATIR TAŞIMASINDA SİGORTACININ SORUMLULUĞU

Trafik kazasında hatır taşıması açısından, sürücü ve işletenin sorumluluğunu teminat altına alan sigorta şirketi açısından sorumluluk devam eder. Zira, hatır taşıması halinde sigorta şirketinin sorumluluğunun kalkacağına ilişkin bir düzenleme bulunmamaktadır. Ayrıca, önceki genel şartlarda hatır taşımasına ilişkin menfi düzenlemeler bulunsa da sigorta sözleşmesine taraf olmayan zarar gören açısından bu düzenlemeler bağlayıcı olmayacaktır.

“Nitekim KTK.nun 92. maddesinde, mali sorumluluk sigortası kapsamı dışında kalan durumlar tek tek ve sayılı olarak belirtilmiştir. Bunlar arasında hatır için taşınmada, sigortacının sorumlu olamıyacağı konusunda bir belirtme bulunmamaktadır. Uygulamada, vardığımız bu sonucun aksini öngören Yargıtay’ın diğer dairelerinin kararları bulunmakta ise de bu kararlarda öngörülen düşünce ve gerekçelere katılamamaktayız. Özellikle mali sorumluluk sigortası genel şartlarının 3/9. maddesi sigortacı ile sigortalı arasında bir bağlayıcılığı bulunursada, bu kuralın sözleşmeye taraf olmayan ve zarar gören üçüncü kişiyi bağlıyacağı düşünülemez.” (YARGITAY 4. HD. 1998/6706 E., 1998/9041 K., 18.11.1998 T.)

E- HAKİM, TAZMİNATTA İNDİRİM YAPMAZSA GEREKÇESİNİ AÇIKLAMALIDIR

Trafik kazasında hatır taşıması durumunda hâkim, tazminattan mutlaka indirim yapmak zorunda değildir. Ancak hatır taşıması indirimi yapmayacaksa bunu tartışarak indirim yapmama nedenlerini açıklamalıdır. Dolayısıyla hâkim, taşımanın hatır için olup olmadığı, tarafların yakınlığı, hatır için taşımanın kimin arzusu ve ne amaçla yapıldığı gibi olayın özel şartlarını göz önüne alarak değerlendirme yapmalıdır.

“Hatır taşımaları bir menfaat karşılığı olmadığı cihetle, bu gibi taşımalarda BK.nin 43. maddesi uyarınca tazminattan uygun bir indirim yapılması, gerek öğretide gerekse Yargıtay İçtihatlarında benimsenmiş ve yerleşmiş bulunmaktadır. Hâkim, tazminattan mutlaka indirme yapmak zorunda değilse de, bunun dahi gerekçesini kararında tartışması ve nedenlerini göstermesi gerekir. O halde mahkemece, bu savunma üzerinde durularak, taşımanın hatır için olup olmadığı, tarafların yakınlığı, varsa hatır için taşımanın kimin arzusu ve ne amaçla yapıldığı gibi olayın özel şartları göz önüne alınarak araştırma ve inceleme yapılması gerekmektedir. Somut olayda; davacıların murisi davalı sürücü ile birlikte seyahat ederken kaza meydana gelmiş olup, davalı vekilince hatır taşıması olduğu iddiasında bulunmuştur. Zarar görenin hatır için taşınması halinde TBK.nın 51. maddesi uyarınca tazminattan uygun bir indirim yapılması gerekirken bu hususunun tartışılmaması doğru görülmemiştir.” (YARGITAY 17. HD. 2016/10794 E., 2016/11574 K., 15.12.2016 T.)

F- TRAFİK KAZASINDA HATIR TAŞIMASI İNDİRİMİ NE KADARDIR?

Trafik kazasında hatır taşımasına ilişkin Yargıtay tarafından takdir edilen indirim tutarı istikrarlı olarak %20’dir. Dolayısıyla, hatır taşımasına ilişkin şartların oluştuğu kanaatine varan hakim, toplam zarar miktarından %20 hatır taşıması indirimi yaparak tazminat miktarını belirlemelidir.

“Somut olayda; Mahkemece, davacının piknikten döndüğü sırada, 1,92 promil alkollü sürücünün aracına bindiği ve hatır taşıması ile araca bindiğinden takdiren ayrı ayrı %15’er indirim yapılmıştır. Oysa, Dairemiz uygulamalarına göre; desteğin hatır için taşınması durumunda %20 oranında, müterafik kusuru olması durumunda da ayrıca %20 oranında indirim yapılması gerektiği kabul edilmektedir. Buna göre; mahkemece, bilirkişi tarafından belirlenen zarar miktarı üzerinden, %20 oranında hatır taşıması indirimi, daha sonra %20 oranında müterafik kusur indirimi yaparak tazminatı belirlemesi gerekirken, yazılı şekilde hüküm verilmiş olması doğru görülmemiştir.” (YARGITAY 17. HD. 2016/9647 E., 2017/6578 K., 08.06.2017 T.)

G- KARŞI ARAÇ SÜRÜCÜSÜ/İŞLETENİ/SİGORTACISI HATIR TAŞIMASI İNDİRİMİNDEN YARARLANABİLİR Mİ?

Trafik kazasında hatır taşıması indiriminden yalnızca yolcu olarak bulunulan aracın sürücüsü/işleteni/sigortacısı yararlanabilir. Dolayısıyla, karşı araç sürücüsü/işleteni/sigortacısı trafik kazasında hatır taşıması indiriminden yararlanamaz.

“Mahkemece, desteğin araçta hatır için taşındığı belirtilerek hesaplanan tazminattan %25 oranında hatır taşıması indirimi yapılmıştır. Destek, davalı E.. D..’ın aracında yolcu olarak bulunmakta olup hatır taşıması indiriminden davalı E.. D.., işleteni davalı M.. T.. ve trafik sigortacısı G. Sigorta AŞ yararlanabilir. Karşı araç işleteni, sürücüsü ve trafik sigortacısı olan diğer davalılar ise yararlanamaz.” (YARGITAY 17. HD. 2013/7135 E., 2014/6481 K., 28.04.2014 T.)

H- TRAFİK KAZASINDA HATIR TAŞIMASI İNDİRİMİNİ BİLİRKİŞİ TAKDİR EDEMEZ.

Trafik kazasında hatır taşıması indirimi, mahkemenin takdirindedir. Mahkeme, kazanılmış haklara zarar vermeyecek şekilde hatır taşıması indirimi yapacaktır. Bilirkişi tarafından indirim yapılarak mahkemenin buna hükmetmesi ise doğru olmayacaktır.

“Somut olayın incelenmesinde, davacılar desteğinin araçta hatır için taşındığı anlaşılmakta olup, esasında bilirkişi tarafından verilen 22.04.2013 tarihli raporda %25 oranında indirim yapılmış ve mahkemece bu miktara hükmedilmiştir. Tazminattan BK 44 gereğince hakkaniyet gereği indirim yapılması bilirkişinin görevi ve yetkisi dahilinde değildir. Bu husus ancak mahkemenin takdirindedir. Mahkemenin kazanılmış haklara zarar vermeyecek şekilde kendisinin takdir edeceği bir miktarda hatır taşıması indirimi yapması gerekirken, yapmamış olması doğru değildir.” (YARGITAY 17. HD. 2014/6787 E., 2016/2913 K., 08.03.2016 T.)

İ- OTOSTOP ÇEKENİN TRAFİK KAZASINDA ZARAR GÖRMESİ DURUMUNDA HATIR TAŞIMASI

Otostop çekenin bedelsiz taşınması sırasında trafik kazasının meydana gelmesi durumunda yalnızca taşınanın menfaatinin bulunduğu ve taşımanın ivazsız yapılması değerlendirilerek trafik kazasında hatır taşımasının bulunduğuna karar verilmelidir. Bunun neticesinde tazminattan uygun bir indirim yapılmalıdır.

“Davacı, davalı Y. Çetin’ in kullandığı, diğer davalı M. A. Çetin’ e ait traktörün çamurluğunda seyrettiği sırada hendekten geçerken dengesini kaybedip düşerek yaralanmasından dolayı maddi ve manevi tazminat isteminde bulunmuştur. Dosya içindeki mevcut beyan ve belgelerden davacı ve arkadaşları pikniğe gitmek için yolda beklerken aynı yöne gitmekte olan davalıların sürücüsü ve işleteni oldukları traktörle bedelsiz olarak taşınmaları sırasında olayın meydana geldiği anlaşılmaktadır. Davacı, davalıların aracında ücret karşılığı değil, sırf hatır için taşınmıştır. Zarar görenin bir çıkar karşılığı olmaksızın taşındığı olaylarda taşıyanın onlara karşı sorumluluğu haksız eylemden doğan bir sorumluluk olmakla beraber ortada hatır için taşıma söz konusu bulunmakla tazminatın kapsamı üzerinde özellikle durulması gerekmektedir. Hatır taşımacılığında yalnız yolcunun yararı söz konusu bulunmakla tazminatın kapsamı üzerinde özellikle durulması gerekmektedir. Hatır taşımacılığında yalnız yolcunun yararı söz konusu olduğu ve ivazsız bir şekilde taşındığından bu gibi hallerde BK.nun 43. maddesinin birinci fıkrası hükmünün uygulanması suretiyle zararın bir bölümünün tazminat alacaklısının üzerinde bırakılması gerekir.” (YARGITAY 4. HD. 2002/11041 E., 2003/1822 K., 26.02.2003 T.)

J- GENEL BİLGİ

1- SURİYELİ TRAFİK KAZASI AVUKATI

Suriyeli trafik kazası avukatı, trafik kazası uyuşmazlıklarına ilişkin danışmanlık yapar ve yargılama sürecini takip eder.

2- ANKARA SURİYELİ TRAFİK KAZASI AVUKATI

Ankara Suriyeli trafik kazası avukatı, bu uyuşmazlıkların önemli bir kısmının görüldüğü Ankara’da hizmet verir.

3- SURİYELİ ÖLÜMLÜ TRAFİK KAZASI AVUKATI

Suriyeli ölümlü trafik kazası avukatı, ölümlü trafik kazalarına ilişkin uyuşmazlıklarda hizmet verir.

4- SURİYELİ ANKARA YARALAMALI TRAFİK KAZASI AVUKATI

Suriyeli Ankara yaralamalı trafik kazası avukatı, söz konusu uyuşmazlıklarına ilişkin Ankara’da hizmet verir.

Ölümlü trafik kazası tazminatı hk. https://www.hkavukatlik.com/olumlu-trafik-kazasi-tazminati/

Trafik kazasında müterafik kusur hk. https://www.hkavukatlik.com/trafik-kazasinda-muterafik-kusur/